တို႕ျပည္ေထာင္စု သမိုင္း ( ဆရာေဇာ္ဂ်ီ )

ကၽြႏု္ပ္တုိ႕ ျပည္ေထာင္စု ျမန္မာႏိုင္ငံသည္  အေရွ႕ေတာင္ အာရွ ၌ တည္ရွိေသာ ႏိုင္ငံတစ္ႏိုင္ငံ ျဖစ္ေလသည္ ။ ထိုႏိုင္ငံသည္ လြန္ခဲ့ေသာ ႏွစ္ေပါင္းတစ္ေထာင္ခန္႕မွ စ၍ ( ၀ါ ) ကမာၻသံုးသကၠရာဇ္ ၁၀၀ေလာက္မွ စ၍ တစ္ျဖည္းျဖည္း တစ္စတစ္စ စည္းလံုးမႈ႕ရရွိလာေသာ ႏိုင္ငံ ျဖစ္ေလသည္ ။

အိမ္နီးခ်င္းႏိုင္ငံမ်ား

့ျပည္ေထာင္စု ျမန္မာႏိုင္ငံ၏ ပတ္၀န္းက်င္ကုိ ၾကည့္လွ်င္ အေရွ႕ဘက္၌ ယိုးဒယားႏိုင္ငံကုိ၎ ၊ အေနာက္ ဘက္၌ အိႏိၵယ ႏွင့္ ပါကစၥတန္ႏိုင္ငံတို႕ကုိ ၎ ၊ ေတာင္ဘက္၌ ဘဂၤလားပင္လယ္ေအာ္ကုိ၎ ၊ ေျမာက္ဘက္၌ တရုပ္ႏိုင္ငံ ကုိ၎  ျမင္ႏိုင္ေလသည္ ။ ထို႕ေၾကာင့္ ျမန္မာႏိုင္ငံသည္ ေရွးေရွးအခါ မွစ၍ ထုိႏိုင္ငံမ်ားႏွင့္ ဆက္ဆံလာခဲ့ေသာ ႏိုင္ငံလည္းျဖစ္ေလသည္ ။

လြန္ခဲ့ေသာႏွစ္ေပါင္းႏွစ္ေထာင္ခန္႕ကေသာ္

လြန္ခဲ့ေသာ ႏွစ္ေပါင္းႏွစ္ေထာင္ခန္႕ကေသာ္ ( ၀ါ ) ကမာၻသံုးသကၠရာဇ္ ၁၀၀ စုေလာက္ကေသာ္ ယခုျဖစ္ထြန္းတည္ရွိေနေသာ ဧရာ၀တီ ျမစ္၀ကၽြန္းေပၚ ေျမႏုေဒသအရပ္သည္ ပင္လယ္အတိ ဖံုးလႊမ္းလွ်က္ရွိေလသည္ ။ သို႕ရာတြင္ ဧရာ၀တီျမစ္ႏွင့္ သံလြင္ျမစ္တို႕သည္ ထုိအခါမွစ၍ စီးဆင္းလွ်က္ရွိေလသည္ ။  မြန္ ၊ ျမန္မာ ၊ ရခုိင္ ၊ ကရင္ ၊ ရွမ္း ၊ ခ်င္း ၊ ကရင္ ၊ ကယား  အစရွိေသာ ျပည္ေထာင္စုသားမ်ားသည္  မိမိတုိ႕၏ ေနရင္းေဒသျဖစ္ေသာ အေရွ႕အလယ္ပိုင္းေဒသကုိ စြန္႕ခြာ၍ ဧရာ၀တီျမစ္ေၾကာင္း ကို ၎ ၊သံလြင္ျမစ္ေၾကာင္းကို ၎ လုိက္ကာ ျမန္မာႏိုင္ငံအတြင္းသို႕ ၀င္လာၾကေလသည္ ။ ၀င္လာၾကသည္မွာ တစ္ၾကိမ္တစ္ခါတည္းတြင္ အားလံုးတစ္စုတေ၀ဒ၀င္လာၾကသည္ မဟုတ္ေခ် ။ တစ္ခါတစ္ရံ သူ႕အစုႏွင့္သူ ၊ တစ္ခါတစ္ရံ တစ္ကြဲတစ္ျပားစီ ၊ အၾကိမ္ၾကိမ္ အခါခါ ၀င္လာၾကျခင္း ျဖစ္ေလသည္ ။

ျမိဳ႕ရြာတည္ၾကျခင္း

တုိ႕ျပည္ေထာင္စုသားမ်ားသည္ ထုိသို႕၀င္လာၾကျပီးေနာက္  အခ်ဳိ႕တုိ႕သည္ ျမစ္၀ွမ္းရွိရာ ၊ ပင္လယ္ကန္းေျခရွိရာ ေျမျပန္႕ေဒသ၌ အ ေျခတက် ေနထိုင္က်ေလသည္ ။ အခ်ဳိ႕လည္း ေျမျပန္႕ေဒသမ်ားသို႕ ဆင္းလာျခင္းမျပဳပဲ ေတာင္တန္းေဒသမ်ား၌သာ ေတာင္ယာ လုပ္ကုိင္၍ေနထုိင္ၾကေလသည္ ။ ေျမျပန္႕ေဒသမ်ား သို႕ ဆင္းလာၾကသူမ်ားတြင္  အုပ္စုအၾကီးအကဲမ်ားသည္ သစ္တပ္ျမိဳ႕ရိုးေဆာက္ကာ ျမိဳ႕တည္၍ ျမိဳ႕ျပင္တြင္ ရြာငယ္အေျမာက္အျမားကုိ တည္ေလသည္ ။ ထုိ႕ေနာက္ ထုိသူတုိ႕သည္ ရြာဥပစာတြင္ ဆန္ ၊စပါး ၊ လူး ဆပ္ ၊ ေျပာင္း ၊ႏွမ္း စေသာ ေကာက္ပဲ သီးႏွံမ်ားကုိ စိုက္၍ အသက္ေမြး ေနထုိင္ၾကေလသည္ ။  ထုိသို႕ေနထုိင္ၾကေသာအခါ ေျမာက္ဘက္ရွိ တရုတ္ႏိုင္ငံ  ( စိန္႕ျပည္  ( ၀ါ ) စိနျပည္ ) မွ တရုတ္ ( စိန ) အမ်ဳိးသားကုန္သည္မ်ားသည္  ရံဖန္ရံခါ  ေျမျပန္႕ေဒသရွိ ျမိဳ႕မ်ားသို႕ ေရာက္လာတက္ၾကေလသည္ ။

ဗုဒၶဘာသာ ယဥ္ေက်းမႈ႕ေရာက္လာျခင္း

အထူးသျဖင့္ အခ်ဳိ႕ေသာ အိႏၵိယ အမ်ဳိးသား ကုန္သည္မ်ားသည္  မိမိတုိ႕ႏွင့္အတူတကြ  ဗုဒၵဘာသာ က်မ္းစာမ်ားယူလာၾကေလသည္ ။ တစ္ခါတစ္ရံ ဗုဒၶဘာသာရဟန္းေတာ္မ်ားလည္း ပါလာၾကေလသည္ ။ ေရွးေခတ္ ျပည္ေထာင္စုသားမ်ားသည္ ဗုဒၶဘာသာတရားကုိ ၾကားနာၾကရေသာအခါ ၾကည္ညိဳျခင္းရွိလာၾကသည္ ။ ထုိ႕ေၾကာင့္ ေစတီမ်ားကုိ ၎ ၊ဆင္းတုေတာ္ မ်ားကုိ ၎ တည္ထားကုိးကြယ္ လာၾကေလသည္ ။ တဖန္ ရဟန္းေတာ္မ်ားသတင္းသံုးရန္ ရဟန္းေက်ာင္းမ်ားကုိ လည္း ေဆာက္လုပ္လႈဒါန္းၾကေလသည္ ။ ေရွးေခတ္ ျပည္ေထာင္စု သားမ်ားသည္ ထုိရဟန္းေက်ာင္းမ်ားတြင္ ပညာ သင္ၾကေလသည္ ။ ဤသို႕ ျဖင့္ ျမန္မာႏိုင္ငံ ေျမျပန္႕ေဒသမ်ားတြင္ အထက္ပိုင္း၌ တေကာင္းျပည္ ဟု ၎ ၊အလယ္ပိုင္း ၌ သေရေခတၱရာ ျပည္ဟူ၍၎ ၊  ေအာက္ပိုင္း၌ သထံုျပည္ဟူ၍၎ ျပည္သံုးျပည္ ထြန္းကားလာေလသည္ ။

သထံုႏွင့္ သေရေခတၱရာ

ကမာၻသံုး သကၠရာဇ္ ၆၀၀ ေလာက္မွစ၍  သထံုျပည္ႏွင့္ သေရေခတၱရာျပည္ တုိ႕သည္ အထူးထင္ရွားေသာ ျပည္နစ္ျပည္ ျဖစ္လာေလသည္ ။သထံု ျပည္ ကုိ လူ အမ်ားစု ျဖစ္ေသာမြန္အမ်ဳိးသားတို႕က တည္ေထာင္ေလသည္ ။ သေရေခတၱရာျပည္ကုိ လူမ်ားစုျဖစ္ေစာ ပ်ဴ အမ်ဳိးသားတို႕က တည္ေထာင္ေလသည္ ။ ထုိျပည္ႏွစ္ျပည္တြင္ ဗုဒၶဘာသာထြန္းကားေလသည္ ။ ထုိ ျပည္ႏွစ္ျပည္ သည္ တစ္ခါတစ္္ရံ သင့္ျမတ္၍ တစ္ခါတစ္ရံ စစ္မက္ ျဖစ္ပြားတက္ၾကေလသည္ ။ ဤ သို႕ ျဖင့္ မြန္ ႏွင့္ ပ်ဴ တို႕ ၌ စည္းလံုးမႈ႕မရွိဘဲ ေနလာခဲ့ရာ ၊ သကၠရာဇ္ ၈၀၀ ေလာက္တြင္ ေျမာက္ဘက္ရွိ နန္ေခ်ာင္ျပည့္ရွင္သည္  သေရေခတၱရာ ကုိ တုိက္၍ ပ်ဴ အမ်ဳိးသား အေျမာက္အမ်ား ကုိ ဖမ္းယူသြားႏိုင္ေလသည္ ။

ျမန္မာ တို႕ ေရာက္လာျခင္း

ထုိအခိုက္တြင္ ျမန္မာဟု ေခၚေသာ အမ်ဳိးသားမ်ားသည္ ျမန္မာႏိုင္ငံ အတြင္းသို႕ ၀င္လာစျပဳၾကေလသည္ ။ ဤတစ္ၾကိမ္တြင္ လူဦးေရလည္းမ်ား၍ တစ္စုတစ္ေ၀းတည္း ၀င္လာျခင္းလည္း ျဖစ္ဟန္တူေလသည္ ။ ျမန္မာတို႕သည္ ေက်ာက္ဆည္ခရိုင္ တည္ရွိရာေဒသတြင္ ေရွးဦးစြာ စခန္းခ် ေနထုိင္ၾကေလသည္ ။ ထိုေဒသတြင္ ေဇာ္ဂ်ီျမစ္ ၊ ပန္းေလာင္းျမစ္ ၊ စမံုျမစ္တို႕ စီးဆင္းလွ်က္ရွိရာ  ဆန္စပါး စေသာ ေကာက္ပဲသီးႏွံအေျမာက္အမ်ား စိုက္ၾကေလသည္ ။ ထိုေဒသတြင္ ပ်ဴ အခ်ဳိ႕တို႕ ႏွင့္၎ ၊ မြန္အခ်ဳိ႕ တုိ႕ႏွင့္၎ ေတြ႕ၾကသျဖင့္ ဗုဒၶဘာသာတရားကုိ  ထုိသူ တို႕ထံမွ ၾကားနာခြင့္ရၾကေလသည္ ။ ကာလ ၾကာျမင့္ေသာ္ ပ်ဴ ၊ မြန္ ၊ျမန္မာ တုိ႕စည္းလံုးမိ၍ ပုဂံျပည္ကုိ တည္ေထာင္ေလသည္ ။ အခ်ဳိ႕လည္း ခ်င္းေတာင္ ၊ ရခုိင္ရိုးမ ေတာင္ တုိ႕ကုိ ေက်ာ္၍ ရခုိင္တုိင္းေျမာက္ပိုင္း အရပ္တြင္ ေ၀သာလီျပည္ကုိ တည္ေထာင္ ေနထုိင္ေလသည္ ။

ပုဂံျပည္

ပုဂံ ေရႊျမိဳ႕ေတာ္ကုိ သကၠရာဇ္ ၈၄၉ ခုႏွစ္တြင္  ပ်ဥ္ျပားမင္း တည္ ေလသည္  ။ ထုိမင္းတည္ေဆာက္ခဲ့ေသာ အုတ္ျမိဳ႕ရိုးရွိ သရပါ ျမိဳကတံခါးသည္ ယခုတိုင္ တည္လွ်က္ရွိေလသည္ ။ ပုဂံျပည္ ကုိ တည္စအခါကေသာ္ ပုဂံျပည္၏ အက်ယ္အ၀န္းသည္  ျမန္မာႏိုင္ငံ အလယ္ပိုင္းေဒသ တစ္၀ိုက္ေလာက္သာ ျဖစ္ေလသည္ ။ ထုိေဒသ တ၀ိုက္တြင္ ပ်ဴ ၊မြန္ ၊ ျမန္မာ ၊ ခ်င္း ၊ ကရင္ ၊ရွမ္း  အစရွိသည္တုိ႕ ပါ၀င္ေသာ ပုဂံသားတို႕သည္  ေကာက္ပဲသီးႏွံစိုက္ပ်ဳိး ၍ ေန ထုိင္စားေသာက္ၾကေလသည္ ။ ဗုဒၶဘာသာ အျပင္ နတ္ကုိ ၎၊ နဂါးကုိ ၎၊ အရည္းၾကီးမ်ားကုိ ၎ ကုိးကြယ္ၾကေလသည္ ။

အေနာ္ရထာ  ႏွင့္ ရွင္အရဟံ

အေနာ္ရထာမင္းၾကီး (၁၀၄၄ -၁၀၇၇) လက္ထက္သို႕ေရာက္ေသာအခါ ၊ ထုိမင္းနွွွွင့္ ရွင္ အရဟံ တုိ႕ အားထုတ္မႈ႕ေၾကာင့္ ပုဂံျပည္သည္ စည္းလံုးလာသည္ ။ ယခုေခတ္ ျပည္ေထာင္စု  ျမန္မာႏိုင္ငံ နီးပါးေလာက္ က်ယ္၀န္းလာ၍ အင္အား ေတာင့္တင္း လာေလသည္ ။ ေရွးဦးစြာ မြန္တုိ႕၏သထံုျမိဳ႕သည္ ပုဂံဟုေခၚေသာ ျမန္မာႏိုင္ငံ၏ ပင္လယ္ သေဘၤာဆိပ္ျမိဳ႕ၾကီး  ျဖစ္လာေလသည္ ။ နတ္ ကိုးကြယ္မႈ႕ ၊ နဂါးကုိးကြယ္မႈ႕ ၊ အရည္းၾကီး ကုိးကြယ္မႈ႕တို႕ ညိွဳးမွိန္၍ ဗုဒၶသာသနာသည္ တစ္ႏိုင္ငံလံုးထြန္းကားလာေလသည္ ။ အိ္ႏိၵယႏွင့္ တိုက္ရိုက္ အဆက္အဆံရွိ ၍ယဥ္ေက်းမႈ႕ တိုးတက္လာေလသည္ ။ အေနာ္ရထာမင္း လက္ထက္တြင္ သီဟုိဠ္ ႏိုင္ငံ ျပန္လည္ ထူေထာင္ေရးအတြက္ ျမန္မာႏိုင္ငံသည္ ကမာၻ႕ႏိုင္ငံ တစ္ႏိုင္ငံ အျဖစ္ျဖင့္ သီဟိုဠ္ အား အကူအညီ ေပးႏိုင္ခဲ့ေလသည္ ။ ယခုတိုင္ ေက်ာ္ေစာလွ်က္ရွိေသာ ေရႊစည္းခံု ေစတီေတာ္ၾကီးကုိလည္း တည္ခဲ့ေလသည္ ။ စပါး ၊ ဆန္ေရ ၊ ေပါေပါမ်ားမ်ား  စိုက္ႏိုင္ေအာင္ ေက်ာက္ဆည္ခရိုင္ရွိ ဆည္ေျမာင္းမ်ားကုိ ျပဳျပင္ခဲ့ေလသည္ ။ ဤ သို႕ျဖင့္ ယခုေခတ္ မြန္၊ ျမန္မာ၊ ရခုိင္ ၊ ခ်င္း ၊ ကရင္ ၊ ရွမ္း အစရွိေသာ ျပည္ေထာင္စုသားမ်ား၏ ဘုိးဘြား ဘီဘင္တုိ႕သည္  အေနာ္ရထာမင္းၾကီးလက္ထက္မွစ၍ ပုဂံဟုေခၚေသာ ျမန္မာႏိုင္ငံ၏ စည္းလံုးမႈ႕ ၊ယဥ္ေက်းမႈ႕၊ကမာၻ႕ေရးရာ ပါ၀င္ကူညီမႈ႕တုိ႕သည္  ကၽြႏု္ပ္တို႕၏ မြန္ျမတ္ေသာ အေမြ အႏွစ္တုိ႕ပင္ ျဖစ္ေပသည္ ။

က်န္စစ္သား ႏွင့္ ရွင္ အရဟံ

အေနာ္ရထာမင္းၾကီး လြန္ေသာအခါ သားေတာ္ ေစာလူးမင္းနန္းတက္ေလသည္ ။ ထုိမင္းသည္ အအုပ္ အခ်ဳပ္ အထိန္းအသိမ္း ၌ မလိမၼာသျဖင့္ ဥႆပဲခူးျမိဳ႕စား ငရမန္ကာန္း ပုန္ကန္ေလသည္ ။ ေစာလူးမင္းသည္ ငရမန္ကာန္း သူပုန္ကုိ တြန္းလွန္ျခင္းမျပဳႏိုင္ရွိေလသည္ ။ ေနာက္ဆံုးတြင္ ေစာလူးမင္းကြပ္မ်က္ျခင္း ခံရေလသည္ ။ေစာလူးမင္းမရွိေသာအခါ အေနာ္ရထာမင္း၏ သားေတာ္တစ္ပါးျဖစ္ေသာ က်န္စစ္သား သည္ ပုဂံစစ္သည္ တို႕ကုိ စုရံုး၍ သူပုန္ရန္ကုိ ႏွိမ္ႏွင္းရာ ေအာင္ျမင္ေလသည္ ။ က်န္စစ္သားမင္း သည္ (၁၀၈၄ -၁၁၁၃) လက္ရံုးရည္ကုိ သံုးေသာရန္သူကုိ လက္ရုံးရည္ျဖင့္ပင္ ႏွိမ္နင္းေအာင္ျမင္ခဲ့ေလသည္ ။ သို႕ရာတြင္ ေအာင္ျမင္မႈ႕ကုိရျပီးသည္ႏွင့္ တစ္ျပိဳင္နက္ လက္ရံုးရည္ကုိ မသံုးေတာ့ပဲ ႏွလံုးရည္ကုိသာ သံုးေေလေတာ့သည္ ။ ထို္မင္းသည္ ျပည္တြင္း ဆူပူ ေသာင္းက်န္းမႈ႕မ်ားေၾကာင္း သားတကြဲ ၊ မယားတကြဲ ျဖစ္ရျခင္း ၊ေသေၾကပ်က္စီးၾကရျခင္း ၊ ဆန္ေရစပါးရွားပါးရျခင္း ၊ သာသနာေတာ္ ဆုတ္ယုတ္ရျခင္းတို႕အတြက္ အလြန္ေၾကကြဲေတာ္မူေလသည္ ။ ထုိ႕ေၾကာင့္ ရွင္အရဟံ ႏွင့္ တို္ပင္၍ ျမန္မာနိုင္ငံေတာ္ ၏ ျပန္လည္ထူေထာင္ေရး ကိစၥတုိ႕ကုိ ေဆာင္ရြက္ေလသည္ ။ သားတကြဲ ၊မယားတကြဲ ျဖစ္ခဲ့ၾကေသာသူမ်ားအား ျပန္လည္ဆံုေတြ႕ႏိုင္ၾကေအာင္ ေဆာင္ရြက္ေပးသည္ ။ အစားအစာမရွိေသာသူတို႕အား  ဆန္စပါး သီးႏွံေထာက္ပံ့သည္ ။ အ၀တ္ပုဆိုးရွားပါး သူတို႕အား အ၀တ္ပုဆိုးေပးကမ္းသည္ ။ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးတြင္ ျမန္မာမ်ားသာမက  ပ်ဴ မြန္ တုိ႕သည္လည္း ၀င္ေရာက္ေဆာင္ရြက္ၾကေလသည္ ။ အခ်ဳဳိ႕ အခ်ဳိ႕ ေသာ တိုင္းသူျပည္သား မ်ား၏ ဆႏၵကုိ လုိက္ေလ်ာေသာ သေဘာျဖင့္ နတ္ကုိးကြယ္မႈ႔ ၊နဂါးကိုးကြယ္ မႈ႕တုိ႕ကုိ ခြင့္ျပဳေလသည္ ။ မြန္ အႏုပညာ ၊ပ်ဴအနုပညာ ၊ျမန္မာ အႏုပညာတို႕ကုိ၎ ခြင့္ျပဳခ်ီးျမွင့္ေလသည္ ။

တဖန္ ျပည္တြင္းေသာင္းက်န္းမႈ႕ေၾကာင့္ လြင့္ပါးပ်က္စီးၾကေသာ ပိဋကတ္ေတာ္မ်ားကုိ ျပန္လည္စုေဆာင္း၍ အမွန္အကန္သို႕ ေရာက္ေအာင္ ျပန္လည္တည္းျဖတ္ေစေလသည္ ။ တိုင္းသူျပည္သားမ်ားမြန္ျမတ္ေသာ ကုိယ္ႏႈတ္ႏွလ့ုးသံုးတက္ေအာင္  ဗုဒၶဘာသာစာေပကုိ သင္ၾကားေလ့လာေစသေလသည္ ။ရတနာ သံုးပါး၌ ၾကည္ညိဳျခင္းရွိလာၾကေအာင္ ခမည္းေတာ္ အေနာ္ရထာ တည္ထားေတာ္မူခဲ့ ေသာေရႊစည္းခံု ေစတီေတာ္ကုိ ဆက္လက္၍တည္ေတာ္မူေလသည္ ။ ထုိ႕အျပင္ ကမာၻေပၚ၌ အသပၸာယ္ဆံုး တစ္ဆူျဖစ္ေသာ အာနႏၵာဂူဘုရားကုိလည္း တည္ေတာ္မူခဲ့သည္ ။ ထုိမင္းလက္ထက္မွ စ၍ ပုဂံႏိုင္ငံသား အေျမာက္အျမားတို႕သည္ ဗုဒၶသာသနာ၌ ယံုၾကည္လာၾက၍ ေစတီ ၊ ဂူ ၊ဘုရားေက်ာင္းကန္ အေျမာက္အျမားကုိ ေဆာက္လုပ္လႈဒါန္းၾကေလေတာ့သည္ ။ ထုိသို႕ေဆာက္လုပ္လႈဒါန္းၾကသည္ႏွင့္အမွ်  ဗုဒၶဘာသာ အႏုပညာမ်ားျဖစ္ၾကေသာ ဗိသုကာ ၊ပန္းခ်ီ ၊ပန္းပု ၊ပန္းေတာ့ ၊ပန္းတေမာ့ ပညာမ်ားလည္းထြန္းကားလာၾကေလသည္ ။ ေပရြက္ေပၚ၌၎ ေက်ာက္ျပားေပၚ၌၎ ေရွးဦးစြာ ပ်ဴစာ ၊မြန္စာ  ထုိ႕ေနာက္ ျမန္မာစာ တို႕ကုိ ေရးသားျခင္းလည္း ထြန္းကားလာေလသည္ ။အခ်ဳိ႕ေသာ ေစတီ ၊ ဂူ ဘုရားမ်ားႏွင့္ေက်ာက္စာတို႕ကုိ ပုဂံျမိဳ႕ေဟာင္း၌ ယခုတိုင္ ဖူးျမင္ႏိုင္ေလသည္ ။ ထုိေစတီ ဂူဘုရားမ်ားႏွင့္တကြ ၊ ပုဂံအႏုပညာ ၊ ပုဂံေက်ာက္စာတုိ႕သည္ ယခုေခတ္ ျပည္ေထာင္စုသားမ်ား၏ ပုဂံေခတ္ ဘုိးဘြားဘီဘင္တုိ႕၌ စည္းလံုးမႈ႕ အင္အားေတာင့္တင္းမႈ႕၊ ယဥ္ေက်းမႈ႕တုိ႕ မားမားမတ္မတ္ တည္ရွိခဲ့ေၾကာင္း သက္ေသျဖစ္ေလသည္ ။ ထိုေစတီ ဂူ ဘုရား အႏုပညာ ေက်ာက္စာတို႕သည္လည္း ကၽြႏု္ပ္တုိ႕ ျပည္ေထာင္စုသားမ်ား ၏မြန္ျမတတ္ေသာ အေမြအႏွစ္တုိ႕ပင္ ျဖစ္ေလသည္ ။ က်န္စစ္သားမင္းၾကီး လက္ထက္၌ ပင္ တရုတ္ ( စိနျပည္ ( ၀ါ ) စိန္႔ျပည္) သို႕ သံေစလႊတ္၍ မဟမိတ္ဖြဲ႕ေလသည္ ။ ထုိသို႕ မဟာ မိတ္ဖြဲ႕သျဖင့္ ပုဂံျပည္ၾကီးသည္ ႏွစ္ေပါင္း ၂၀၀ ပါးခန္႕ တရုတ္ျပည္ႏွင့္ အၾကည္အသာ ေရာင္း၀ယ္ဆက္ဆံ၍ ျငိမ္းခ်မ္းခဲ့ေလသည္ ။

ႏွစ္ေပါင္း ၂၀၀ လြန္ေသာ္္

က်န္စစ္သားမင္းၾကီး လြန္ေတာ္မူသည့္ေနာက္ ဆက္ခံၾကေသာ ပုဂံမင္းမ်ားႏွင့္ ပုဂံ ျပည္သူျပည္သားတုိ႕သည္ အေနာ္ရထာမင္းၾကီး ႏွင့္ က်န္စစ္သားမင္းၾကီးတုိ႕ အုတ္ျမစ္ခ်ခဲ့ေသာ ဘာသာ သာသနာ  ယဥ္ေက်းမႈ႕ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးမွ်တမႈ႕ စည္းလံုးမႈ႕တို႕ကုိ အေျချပဳလွ်က္ ျမန္မာႏိုင္ငံ တစ္၀န္းလံုးကုိ နွစ္ေပါင္း ၂၀၀ နီးပါးခန္႕ ျငိမ္းခ်မ္းသာယာေအာင္ စီမံခန္႕ခြဲ၍ သိုက္သိုက္၀န္း၀န္း ေနထိုင္လာခဲ့ၾကေလသည္ ။ သို႔ရာတြင္ ကမာၻသကၠရာဇ္ ၁၂၅၀ ျပည့္ေလာက္၌ အာရွ အလယ္ပိုင္းမွ စ၍ စစ္မီးေတာက္လာေလေတာ့သည္ ။ ထုိစစ္မီးကုိ မြန္ဂို တာတာ ( တရုတ္) လူမ်ဳိးကစ၍ ေမႊးေလသည္ ။ ထိုမြန္ဂို တာတာ စစ္သည္တုိ႕သည္ ျမင္းစီးအရာ၌၎ ၊ေလးျမားအတက္၌၎ ကၽြမ္းက်င္ၾကေလသည္ ။ အာရွ အလယ္ပိုင္း ၊ အေနာက္ပိုင္း၊အေရွ႕ပိုင္းတုိ႕ကုိ တုိက္ခိုက္ေအာင္ ျမင္ၾကသည္ ။ ဥေရာပ အေရွ႕ပိုင္းကုိ ပင္ ေအာင္ျမင္္ခဲ့ေလသည္ ။  ပုဂံျပည္၌ နရသီဟပေတ့မင္း ( ၁၂၅၄ -၁၂၈၇ ) စိုးစံေနစဥ္တြင္ မြန္ဂိုတာတာတို႕၏ ဘုရင္ ကုဗေလခန္မင္းၾကီးသည္  တရုတ္  (စိနျပည္ ( ၀ါ) စိန္႔ျပည္ ) ျပည္အလံုးကုိ  သိမ္းက်ဴံးေအာင္ျမင္ေလသည္ ။ ထုိ႕ေနာက္ ကူဗေလခန္ မင္းၾကီးသည္ ၁၂၇၁ မွစ၍ တာတာ  (တရုတ္) စစ္သည္တုိ႕ကုိ ပုဂံသို႕ လႊတ္ေလသည္ ။ ၁၂၈၇ ခုနွစ္တြင္ ေျမာက္ဘက္နယ္စပ္၌  တာ တာ (တရုတ္ ) စစ္သည္တုိ႕ကို ပုဂံစစ္သည္တို႕ က မခုခံႏိုင္သည္မွ စ ၍ အထိတ္တလန္႕ျဖစ္ကာ ပုဂံျပည္ ပ်က္သြားေလေတာ့သည္ ။

မြန္ ၊ ရွမ္း ၊ ျမန္မာ တို႕၏ အေရးသစ္

ပုဂံျပည္ ပ်က္ေသာအခါ ႏိုင္ငံေတာ္ ကစဥ့္ကလ်ားျဖစ္ေလသည္ ။ ေအာက္အရပ္ေဒသ ၌ ရွိေသာ ပဲခူး ၊ ဒလ ျပည္တို႕၌ ၎ ၊ရခုိင္ဘက္၌၎ သူတစ္လူ ငါတစ္မင္း မင္းမူၾကေလေတာ့သည္ ။ ထိုအခါတြင္ ပုဂံနိုင္ငံ အတြင္း၌ ေမြးဖြားၾကီးျပင္း၍ ပုဂံျပည္၌ ပညာတက္ေျမာက္ခဲ့ေသာ အသခၤယာ ၊ ရာဇသၾကၤန္ ၊ သီဟသူ ရွမ္းညီေနာင္တုိ႕သည္ ပုဂံမင္း၏ မူႈးမတ္မ်ားပီသစြာ တာ တာ တုိ႕ ေနာက္ထပ္ တိုက္ခုိက္လာသည္ ကုိ တြန္းလွန္နိုင္ၾကေလသည္ ။ ေနာင္အခါ ထုိညီေနာင္တုိ႕သည္ အညာေဒသတြင္ ႏုိင္ငံ ျငိမ္ခ်မ္းေအာင္ ေဆာင္ရြက္နိုင္၍ ေက်ာက္ဆည္ခရိုင္၌ ျမင္စိုင္းျမိဳ ႕ ၊ မကၡရာျမိဳ႕ ၊  ပင္လယ္ျမိဳ႕တို႕ကုိ တည္ၾကေလသည္ ။ ထုိ႕ေနာက္ ဆက္ခံၾကေသာ မင္းမ်ားသည္ ပင္းယျမိဳ႕ ၊ အင္း၀ျမိဳ႕ ၊စစ္ကုိင္းျမိဳ႕  တို႕ကုိ တည္ၾကျပန္ေလသည္ ။  အေၾကေဒသတြင္ မြန္တို႕သည္ ပဲခူးျမိဳ႕ကုိ ျပ၍ေနထုိင္ၾကေလသည္ ။ ဝါရီယူမင္းဆက္တြင္ ရာဇာဓိရာဇ္မင္း ၊ ဘုရင္မၾကီးရွင္ေစာပု ၊ ဓမၼေစတီမင္းတုိ႕ သည္ ထင္ရွားေက်ာ္ေစာသည္ ။ ထုိမင္းမ်ား လက္ထက္တြင္ အညာ နွင့္ အေၾက အဆက္အဆံမ်ားေလသည္ ။ တစ္ဖန္ ရခိုင္ဘက္တြင္လည္း ေလာင္းၾကက္ျမိဳ႕ ၊ ထုိ႕ေနာက္ ေျမာက္ဦးျမိဳ႕မ်ားကုိ  တည္ေထာင္ၾကေလသည္ ။ မြန္ ၊ ျမန္မာ ၊ ရွမ္းတို႕ ႏွင့္ အဆက္အဆံ အျမဲရွိသည္ ။တစ္ခါတစ္ရံ ဘဂၤလားမင္း၏အေႏွာင့္အယွက္ကုိ ခံရသည္ ။ေနာင္အခါ အေနာက္ဥေရာပသားမ်ားျဖစ္ၾကေသာ ေပၚတူဂီ တို႕ ၏ အေႏွာင့္အယွက္ကုိ ခံရေလသည္။

ထူးျခားခ်က္ သံုးခု

ဤသို႕ျဖင့္ အညာေဒသတြင္ အင္း၀ျမိဳ႕၌၎၊ အေၾကေဒသတြင္  ဟံသာ၀တီပဲခူးျမိဳ႕၌၎ ၊ရခုိင္ဘက္တြင္ ေျမာက္ဦးျမိဳ႕၌၎ ၊မြန္၊ ျမန္မာ ၊ရခုိင္ ၊ ရွမ္း တုိ႕သည္ ပုဂံပ်က္ေသာ ၁၂၈၇- ခုနွစ္ မွ ၁၅၃၁ -ခုႏွစ္အထိ ႏွစ္ေပါင္း ၂၅၀ နီးပါးမွ် ထီးနန္းျပိဳင္ျပဳ၍ေနၾကေလသည္။ထို ႏွစ္ေပါင္း ၂၅၀ နီးပါးၾကာျမင့္ေသာကာလအတြင္း ထူးျခားေသာ အခ်က္ သံုးခ်က္ကုိ သိျမင္နိင္ေလသည္ ။ တစ္ခ်က္မွာ ေျမာက္ဘက္မွ ရွမ္း အမ်ဳိးသား အေျမာက္အျမားပင္လွ်င္ မြန္ဂို တာ တာ တုိ႕ရန္ေၾကာင့္ ျမန္မာနိုင္ငံ အညာေဒသ ၊ အေၾကေဒသ တို႕ကုိ အႏွံ႕အျပားဝင္လာေနထုိင္ၾကျခင္းျဖစ္ေလသည္ ။ အခ်ဳိ႕လည္း အေရွ႕ဘက္ ေတာင္တန္းေဒသမ်ား၌သာ ေနထုိင္ၾကေလသည္ ။ အျခားတစ္ခ်က္မွာ ဗုဒၶသာသနာေတာ္နွင့္ ပုဂံယဥ္ေက်းမႈ႕တို႕သည္  အညာ ၊အေၾက ႏွင့္ ရခုိင္တုိ႕တြင္ ဆက္လက္ပ်ံ႕ႏွံ႕ုျခင္းျဖစ္ေလသည္ ။ က်န္တစ္ခ်က္မွာ အင္း၀ထီးနန္း ၊ေျမာက္ဦး ထီးနန္းတုိ႕တြင္ ဧခ်င္း ၊ ေမာ္ကြန္း ၊ ပ်ဳိ႕ ၊ ရတု စေသာ ျမန္မာစာေပ ထြန္းကားလာျခင္းျဖစ္ေလသည္ ။ အင္ဒ၀တြင္ ရွင္ဥတၱမေက်ာ္ ၊ ရွင္မဟာသီလ၀ံသ ၊  ရွင္ရ႒သာရ တုိ႕သည္၎ ၊ေျမာက္ဦးတြင္ အဒူးမင္းညိဳသည္ ၎ ထင္ရွားေက်ာ္ေစာေသာ စာဆုိၾကီးမ်ားျဖစ္ၾကေလသည္ ။

ျမန္မာနိုင္ငံ ၏ အင္အားသစ္

သကၠရာဇ္ - ၁၅၅၀ ေလာက္သို႕ ေရာက္ေသာအခါ ျမန္မာႏုိင္ငံတြင္ ထီးျပိဳင္ နန္းျပိဳင္မ်ားရွိၾကသျဖင့္ အင္အားႏုံ႕ေနေသာ ႏိုင္ငံေတာ္ အေျခအေနသည္ ဒုတိိယအၾကိမ္စည္းလံုးႏိုင္၍ အင္အား ျပန္ေကာင္းလာေသာ အေျခအေနသို႕ တစ္စတစ္စ ေျပာင္းလာေလသည္ ။ ၁၅၃၀ ျပည့္နွစ္ေလာက္တြင္ ကရင္  ၊ျမန္မာ အေျမာက္အျမား ေနထိုင္ၾကေသာ ကယားျပည္နယ္ အပါအ၀င္ အထက္စစ္ေတာင္းျမစ္၀ွမ္းေဒသ၌ ေခါင္းေဆာင္ေကာင္းမ်ားေပၚထြက္လာၾကေလသည္ ။ ထုိပုဂၢိဳလ္တုိ႕ မွာ မင္းၾကီးညိဳ ၊ တပင္ေရႊထီး ႏွင့္ ဘုရင့္ေနာင္တုိ႕ ျဖစ္ေလသည္ ။ ေရွးဦးစြာ ေကတုမတိီ ေတာင္ငူျမိဳ႕ကုိ တည္၍ ႏိုင္ငံေတာ္ စည္းလံုးေရးကုိ စတင္ေဆာင္ရြက္လာရာ ဘုရင့္ေနာင္မင္းၾကီးလက္ထက္၌ ေအာင္ျမင္ေလသည္ ။

ဘုရင့္ေနာင္မင္း ( ၁၅၅၁- ၁၅၈၁ )

ထုိမင္းလက္ထက္တြင္ အင္း၀ ၊ ျပည္ ၊ ေတာင္ငူ၊ဟံသာ၀တီ ဟူ၍ ထီးျပိဳင္ နန္းျပိဳင္ မရွိေတာ့ေခ် ။ တစ္အုပ္တစ္ခ်ဳပ္ေအာက္တြင္ ျပန္လည္စည္းလံုးမိ၍ အင္သစ္အားသစ္ရလာေလသည္ ။ ထုိမွ်သာမကေသး သကၠရာဇ္ -၁၁၀၀ေလာက္မွစ၍ တစ္စတစ္စ ၀င္လာေနထုိင္ၾကေသာ ကခ်င္အမ်ဳိးသားမ်ားသည္လည္း ေျမာက္ဘက္တစ္လႊားတြင္ အေျမာက္အျမားတစ္စုတစ္ေ၀းတည္းရွိေနၾကျပီျဖစ္ရာ လူအင္အား တုိးလာျပန္ေလသည္ ။ ဘုရင့္ေနာင္မင္းႏွင့္ မႈးမတ္တို႕သည္ စစ္ကုိ လိုလားမိသျဖင့္ ဇင္းမယ္ ၊ ယိုးဒယား တုိ႕ကုိ တိုက္ရာ ေအာင္ျမင္မႈ႕ကုိရေလသည္ ။ သို႕ရာတြင္ ထိုေအာင္ျမင္မႈ႕သည္ ယာယီမွ်သာျဖစ္၍ အေရးၾကီးလွသည္ မဟုတ္ေခ် ။ အေရးၾကီးေသာအခ်က္မွာ ထုိျပန္လည္စည္းလံုးမႈ႕ရရွိလာေသာေၾကာင့္ အေရွ႕ဘက္ တစ္လႊားသို႕ နယ္ခ်ဲ႕လာေသာ ဥေရာပတိုက္သား ေပၚတူဂီ တုိ႕ရုတ္တရက္ ခ်ဥး္ကပ္ျခင္းမျပဳႏိုင္ျခင္းပင္ ျဖစ္ေလသည္ ။ ဘုရင့္ေနာင္လက္ထက္တြင္ ျပည္သူတို႕ အက်ဳိးငွာ ႏိုင္ငံေတာ္အတြင္း တရားစီရင္ရာ၌ တရားမွ်တမႈရွိေအာင္ ဓမၼသတ္က်မ္းမ်ား ျပ႒ာန္းျခင္း ၊ ကုန္ေရာင္းကုန္၀ယ္ျပဳရာ၌ အျငင္းပါားမႈ႕မရွိေအာင္ အေလးတင္းေတာင္းသတ္မွတ္ျခင္း ၊ရွမ္း ေတာင္တန္း ေဒသမ်ား၌ ဗုဒၵသာသနာေတာ္ ပြင့္လင္းေအာင္ ေဆာင္ရြက္ျခင္း ၊ ျမန္မာႏိုင္ငံအတြင္း၌ ဆိတ္ ၊ ႏြား စသည့္ တိရစာၦန္တုိ႕ ၏ အေသြးအသားျဖင့္ ယဇ္ပူေဇာ္ေသာ အေလ့ဆုိးကုိ ဖ်က္သိမ္းျခင္း ၊ႏိုင္ငံျခားေရးရာတြင္ အထူးသျဖင့္ သီဟိုဠ္ကၽြန္းႏွင့္ အၾကည္အသာ ဆက္ဆံျခင္းတို႕ကုိျပဳခဲ့သည္ ျဖစ္ရာ ပုဂံေခတ္မွ  သက္ဆင္းလာေသာ ပုဂံယဥ္ေက်းမႈ႕သည္ အားသစ္မာန္သစ္ရလာသည္ဟု  ဆိုနိုင္ေလသည္ ။

ျမန္မာႏုိင္ငံ နွင့္ ဥေရာပ

ကမာၻသံုး သကၠရာဇ္ ၁၀၀ေလာက္မွ စ၍ တရုတ္နိုင္ငံမွ ပိုး ၊ဖဲ စေသာ ကုန္ပစၥည္းတုိ႕သည္ ၎ ၊အင္ဒိုနီးရွားကၽြန္းစုမွ  ငရုတ္ေကာင္း ၊ ဇီယာ ၊ ကရေ၀း စေသာ ဟင္းေမႊးအသီးအရြက္ ကုန္ပစၥည္းတုိ႕သည္၎ အိႏၵိယႏိုင္ငံမွ  ေရႊထည္ ၊ေငြထည္ ၊ ပိတ္ေကာင္း ၊ပိတ္ေခ်ာ စေသာ ကုန္ပစၥည္းမ်ားတုိ႕သည္၎ အေနာက္ဥေရာပသို႕ ေရာက္ခဲ့ၾကေလသည္ ။ ထုိကုန္ပစၥည္းတုိ႕ကုိ အမ်ားအားျဖင့္ အာရပ္ကုန္သည္ၾကီးမ်ားက တရုတ္ ႏိုင္ငံ ၊အင္ဒိုနီးရွားနိုင္ငံ ၊ အိႏိၵယ ႏိုင္ငံတို႕၌၀ယ္၍ ရြက္သေဘၤာျဖင့္ ဥေရာပသို႕ ယူသြားေလသည္ ။ထုိအာရပ္ကုန္သည္ၾကီးမ်ားသည္ ထုိကုန္ပစၥည္းအေျမာက္အျမားကုိ ဥေရာပ၌ ေရာင္းခ်ရာ အျမတ္အစြန္း အေျမာက္အျမားရေလသည္ ။ သကၠရာဇ္ ၁၅၀၀ ေလာက္သို႕ ေရာက္ေသာအခါ ဥေရာပတိုက္ရွိ ေပၚတူဂီႏိုင္ငံမွ ကုန္သည္မ်ားသည္ မိမိတို႕ ကုိယ္ပိုင္ ရြက္သေဘၤာမ်ားျဖင့္ မိမိတို႕ကုိယ္တိုင္ ပင္လယ္ခရီးသို႕သြား၍ အေရာင္းအ၀ယ္ျပဳလုိၾကေလသည္ ။ သို႕ရာတြင္ အာရပ္ကုန္သည္မ်ားသည္ အေႏွာင့္အယွက္ေပးေလ့ရွိသျဖင့္ အာရက္သေဘၤာမ်ားသြားလာေသာ လမ္းသို႕ မလာရဲဘဲ လမ္းသစ္ကုိ ရွာေလသည္ ၁၄၉၈ -- ခုႏွစ္တြင္ ေပၚတူဂီႏိုင္ငံသား ဗတ္စကုိဒဂါးမား သည္ အာဖရိက တုိက္ ေတာင္ပိုင္းကုိ ပတ္၍ အိႏိၵယႏိုင္ငံသို႕ေရာက္ေအာင္ လာနိုင္ေလသည္ ။ ထုိအခါမ်စ၍ ေပၚတူဂီ ရြက္သေဘၤာ အေျမာက္အျမားေရာက္လာ၍ အာရပ္သေဘၤာမ်ားကုိ တုိက္ခိုက္ဖ်က္ဆီးေလသည္ ။ မိမိတုိ႕ ကုိယ္တိုင္လည္း အာရွတိုက္ႏိုင္ငံမ်ားႏွင့္ တိုက္ရိုက္ အေရာင္းအ၀ယ္ျပဳေလသည္ ။ ထိုသို႕အေရာင္းအ၀ယ္ျပဳရာမွ အစျပဳ၍ နယ္ခ်ဲ႕စိတ္မ်ားျဖစ္ေပၚလာကာ အီရန္ ( ပါရွား ) ႏိုင္ငံတြင္ အိုမာဇ ျမိဳ႕ကုိ၎ ၊အိႏိၵယႏိုင္ငံတြင္ ဂို၀ါျမိဳ႕ကုိ၎ ၊ပသွ်ဳးကၽြန္းဆြယ္တြင္  မလႅကာျမိဳ႕ကုိ၎ တိုက္ခိုက္သိမ္းယူေလသည္ ။ ထုိ႕ေနာက္ ေပၚတူဂီ နယ္ခ်ဲ႕တို႕သည္ ရခုိင္ကမ္းေျခသို႕ေရာက္လာ၍ အေႏွာင့္အယွက္ေပးေလ့ရွိသည္ ။ သို႕ရာတြင္ ဟံသာ၀တီ ဘုရင့္ေနာင္မင္းၾကီးလက္ထက္တြင္  ျမန္မာႏိုင္ငံစည္းလံုး၍ အင္အားေတာင့္တင္းေနသျဖင့္ ထုိေပၚတူဂီနယ္ခ်ဲ႕မ်ားသည္ အေႏွာင့္အယွက္မေပး၀ံ့ၾကေခ် ။ ဘုရင့္ေနာင္ မင္းတရားၾကီး၏ တပ္မေတာ္မ်ား၌ အေျမာက္ေသနတ္သားမ်ားအျဖင့္သာ အမႈ႕ထမ္းၾကသည္က မ်ားသည္ ။

အေနာက္ဘက္လြန္မင္းႏွင့္ ေပၚတူဂီနယ္ခ်ဲ႕

ဘုရင့္ေနာင္မင္းတရားၾကီးလြန္ေသာအခါ တိုင္းျပည္ စည္းလံုးမႈ႕ ပ်က္ပ်ားလာသည္ ။ထုိအခါ ငဇကၤာ ေခၚ ဒီဗရစ္တုိ ေခါင္းေဆာင္ေသာ ေပၚတူဂီ နယ္ခ်ဲ႕ အခ်ဳိ႕သည္ သန္လ်င္ျမိဳ႕ကုိ သိမ္းယူ၍  မုတၱမ ၊ဟံသာ၀တီ ၊ ေတာင္ငူ တို႕ကုိပါ ေနာက္ထပ္သိမ္းယူရန္ ၾကံရြယ္လွ်က္ေနေလသည္ ။ ထုိအခါ ဘုရင့္ေနာင္မင္းတရားၾကီး၏ ေျမးေတာ္ျဖစ္ေသာ မဟာဓမၼရာဇာ အေနာက္ဘက္လြန္မင္း ( ၁၆၀၅ -၁၆၂၈ ) သည္ အင္း၀မ် အလံုးအရင္းႏွင့္ ခ်ီလာ၍ သန္လ်င္ ကုိ ေပၚတူဂီ နယ္ခ်ဲ႕ ဒီဗရစ္ တုိ႕ ၏ လက္မွ ျပန္သိမ္းရေလသည္ ။ ထိုမွ်သာမကေသး ေပၚတူဂီ နယ္ခ်ဲ႕၏ ရန္ကုိ အျပီးအပိုင္ သုတ္သင္ လိုက္ရေလသည္ ။ထုိအခါမွ စ၍ ျမန္မာႏိုင္ငံသည္ ေပၚတူဂီ နယ္ခ်ဲ႕ရန္မွ လြတ္ကင္းသြားေလေတာ့သည္ ။

ဒတ္ (ခ်္) ၊အဂၤလိ္ပ္ ၊ ျပင္သစ္

ေပၚတူဂီ  နယ္ခ်ဲ႕တုိ႕သည္ သကၠရာဇ္ -၁၆၀၀ေက်ာ္ေလာက္မွစ၍ ျမန္မာနိုင္ငံ၌သာမက အေရွ႕ဘက္တစ္ခြင္၌လည္းအေရးနိမ့္လာေလသည္ ။ အဘယ္ေၾကာင့္ဆိုေသာ္ ဥေရာပတုိက္ရွိ ေဟာ္လန္ (ဒတ္ခ်္) နိုင္ငံမ်ာ ဒတ္(ခ်္) ကုန္သည္မ်ားတုိ႕သည္ အဂၤလန္ႏိုင္ငံ မွ အဂ္လိပ္ကုန္သည္မ်ား တုိ႕သည္လည္း မိမိတိို႕ကုိယ္ပိုင္ ရြက္သေဘၤာမ်ားျဖင့္လာ၍ ေပၚတူဂီ တုိ႕ ႏွင့္ အျပိဳင္အဆိုင္ အေရာင္းအ၀ယ္ျပဳႏိုင္ေသာေၾကာင့္ ျဖစ္ေလသည္ ။ ထုိ႕ျပင္ ထုိသို႕ အေရာင္းအ၀ယ္ျပဳၾကရင္း သူတို႕အခ်င္းခ်င္းတိုက္ခိုက္ေသာေၾကာင့္လည္း ျဖစ္ေလသည္ ။ ေပၚတူဂီ တို႕ တန္ခုိးေမွးမွိန္သြားျပီးသည့္ေနာက္ ဒတ္ခ်္ ကုန္သည္ႏွင့္ အဂၤလိပ္ကုန္သည္တုိ႔ အျပင္ ျပင္သစ္ကုန္သည္မ်ားလည္း ျမန္မာႏိုင္ငံသို႕ ေရာက္လာျပန္ေလသည္ ။ ထုိ ကုန္သည္အားလံုးပင္လွ်င္ ျမန္မာ့ ကၽြန္းသစ္ ၊ ေရနံ တုိ႕ကုိ လုိခ်င္ၾကေလသည္ ။ ကၽြန္းသစ္နွင့္ ေရနံတို႕ကုိ လုိခ်င္ၾကေလသည္ ။ ကၽြန္းသစ္ႏွင့္ ေရနံကုိ ရြက္သေဘၤာမ်ား တည္ရာ ျပင္ဆင္ရာတုိ႕တြင္ အသံုးျပဳၾကေလသည္ ။ ထုိ႕ေၾကာင့္ မုတၱမ ျမိဳ႕ ၊ပဲခူးျမိဳ႕ ၊သန္လွ်င္ျမိဳ႕၊ ပုသိမ္ျမိဳ႕၊ ေျမာက္ဦးျမိဳ႕ တုိ႕၌ ကုန္တိုက္မ်ားဖြင့္လွစ္၍  အေရာင္းအ၀ယ္ျပဳၾကေလသည္ ။ ဒတ္ခ်္ ကုန္သည္တို႕သည္ အင္း၀ျမိဳ႕၌ပင္  ကုန္တိုက္မ်ားဖြင့္၍ အေရာင္းအ၀ယ္ျပဳၾကေလသည္ ။ ဒတ္ခ်္ ကုန္သည္ တို႕သည္ အင္း၀ ျမိဳ႕၌ ပင္ ကုိယ္တိုင္ ဖြင့္နိုင္ေလသည္ ။ သို႔ရာတြင္ ေနာင္အခါ၌ ရုပ္သိမ္းသြားေလသည္ ။

ဦးေအာင္ေဇယ် ႏွင့္ ဦးေအာင္လွ

သကၠရာဇ္ -၁၇၅၀ လြန္ေသာ္အခါ မဟာဓမၼရာဇာဓိပတိ မင္းလက္ထက္၌ တိုင္းျပည္မျငိမ္မသက္ျဖစ္လာေလသည္ ။  အညာတြင္ မဏိပူရကလည္း စစ္သည္တုိ႕သည္ အခါအခြင့္ရတိုင္း ႏိုင္ငံေတာ္အတြင္းခ်င္းနင္း၀င္းေရာက္၍ လုယက္ဖ်က္ဆီးေလ့ရွိေလသည္ ။ အေၾကတြင္ ဟံသာ၀တီရွိျမိဳ႕၀န္သည္ အင္း၀ထီးနန္းကုိ လုိခ်င္သျဖင့္ ပုန္ကန္ေလသည္ ။ မဟာရာဇာဓိပတိ မင္းသည္ကလည္း စစ္သည္တုိ႕၏ ရန္ကုိလည္း အျပီးအပိုင္ မတားဆီးႏိုင္ ။ ဟံသာ၀တီ က သူပုန္ရန္ကုိလည္း မႏွမ္နင္းနိုင္ ျဖစ္လာ၍ ေနာက္ဆံုးတြင္ အထက္အညာ ၀မ္းဘဲ အင္းစံရြာသား ဆင္၀န္ေဟာင္း ဦးေအာင္လွသည္ ဗညားဒလဘြဲ႕ခံျပီးလွ်င္ အင္း၀သို႕ခ်ီ တက္သိမ္းပိုက္ေလသည္ ။ မဟာဓမၼရာဇာဓိပတိ ကုိလည္း ကြတ္မ်က္ လုိက္ေလသည္ ။ ထုိအခါ မုဆိုးဘုိျမိဳ႕မွ ဦးေအာင္ေဇယ်သည္္ ဦးေအာင္လွ၏သစၥာကုိ မခံလုိသျဖင့္ ဦးေအာင္လွ၏ တပ္မ်ားကုိ ခံတိုက္၍ အင္း၀ ကုိျပန္သိမ္းေလသည္ ။  အေလာင္းမင္းဘြဲ႕ခံကာ  မင္း အျဖစ္ကုိ ယူလိုက္ေလသည္ ။ ထုိ႕ေနာက္ ဧရာ၀တီျမစ္ကုိ ဆန္၍ ဦးေအာင္လွတပ္တုိ႕ကုိ လုိက္တုိက္ရာ ရန္ကုန္ျမိဳ႕အထိ ေအာင္ျမင္ေလသည္ ။ သို႕ရာတြင္ ပုသိမ္ ၊သန္လ်င္ ၊ ဟံသာ၀တီ ၊မုတၱမ တို႕ကား ဦးေအာင္လွ ၏ နယ္အတြင္း ၌ပင္ ရွိေလေသးသည္ ။ အင္း၀ထီးနန္းရလုိမႈ႕အတြက္ ဦးေအာင္ေဇယ် (၀ါ) အေလာင္းမင္းတရား ႏွင့္ ဦးေအာင္လွ ( ၀ါ ) ဗညားဒလ တို႕သည္  ထုိသို႕ အၾကိတ္အနယ္ တိုက္ခုိက္ေနၾကစဥ္တြင္  အိႏိၵယ ၌ အျပိဳင္အဆုိင္ နယ္ခ်ဲ႕ေနၾကေသာ အဂၤလိပ္ ႏွင့္ ျပင္သစ္တုိ႕သည္ ျမန္မာႏိုင္ငံတြင္ လည္း ထုိ အတိုင္းပင္လွ်င္ အျပိဳင္အဆိုင္ နယ္ခ်ဲ႕စ ျပဳလာေလျပီ ။ ထုိနယ္ခ်ဲ႕ တုိ႕သည္ အေရာင္းအ၀ယ္ အခြင့္အေရး ၊အေျခခံ စခန္း အခြင့္အေရး ၊ ၾသဇာအာဏာ အခြင့္အေရးတို႕အတြက္ အညာတစ္ခြင္တြင္ ထုိအခါက ေအာင္ျမင္မႈ႕ရေနဆဲျဖစ္ေသာ ဗညားဒလအား ေရွးဦစြာ ေသနတ္ အေျမာက္စေသာ လက္နက္ အေထာက္အပံ့ကုိ အျပိဳင္အဆိုင္ေပးၾကေလသည္ ။ သို႕ရာတြင္ အေလာင္းမင္းတရားဘက္မွ အႏိုင္ရရပံုေပၚေတာ့မည့္ အရိပ္အေရာင္ျမင္လာေသာအခါ အဂၤလိပ္တို႕သည္ အေလာင္းမင္းတရား ဘက္သို႕ ကူးေျပာင္း၍ အေလာင္းမင္းတရားသို႕သာလွ်င္ လက္နက္ အေထာက္အပံ့ေပးေလေတာ့သည္ ။ ျပင္သစ္တုိ႕ မွာကား ဗညား ဒလ သို႕ပင္ လက္နက္အေထာက္အပံ့ ေပးျမဲ ေပးေလသည္ ။ ဤသို႕ျဖင့္ အေျမာက္အျမား ေသေက် ပ်က္စီးၾကရျပီးသည့္ေနာက္ ေနာက္ဆံုးတြင္ လူအင္အား ေကာင္းလွ ေသာ အေလာင္းမင္းတရားသည္ ျမန္မာႏိုင္ငံ အားလံုးကုိ ေအာင္ျမင္၍ လက္နက္ လက္ရံုးျဖင့္ပင္ အညာ အေၾက အရပ္တုိ႕ကုိ စုစည္းေပးခဲ့ရေလသည္ ။

ကုန္းေဘာင္ဆက္မင္းတို႕ ၏ အင္အား

အေလာင္းမင္းတရား ( ၁၇၅၂ - ၆၀ ) သည္ ပထမ ကုန္းေဘာင္မင္းဆက္ျဖစ္ေလသည္ ။  ထိုမင္းမွ ဆင္းသက္၍ ဘိုးေတာ္မင္းတရား ( ၁၇၈၂ - ၁၈၁၉ ) လက္ထက္အထိ  ျမန္မာႏိုင္ငံ၏ အင္အားသည္ ၾကီးမားသည္ထက္ ၾကီးမားလာ၍ မင္းတို႕ ၏ ၀ါဒ သည္လည္း တိုက္ခုိက္သိမ္းပိုက္ခ်င္ေသာ နယ္ခ်ဲ႕၀ါဒ ျဖစ္လာသည္ဟု ဆိုသင့္ေလသည္ ။  ေရွးဦးစြာ ယိုးဒယား ကုိ ေအာင္သည္။ ထုိ႕ေနာက္ တရုပ္ျပည္ ကုိ စိုးမိုးလ်က္ေနၾကေသာ မန္ခ်ဳးမင္း ၏ စစ္သည္တို႕ ထိပါးလာသည္ ကိုတြန္းလွန္ ႏိုင္သည္ ။ ထို႕ေနာက္ မဏိပူရ ႏွင့္ အာသံျပည္ တို႕ကုိ ေအာင္ျပန္ေလသည္ ။ ထို႕ေနာက္ ရခိုင္ျပည္တြင္ လက္ရွိမင္းကုိ ရခိုင္မႈးမတ္ အခ်ဳိ႕  မႏွစ္သက္ သည္မွ စ၍ ေနာက္ဆံုး၌ မင္းကုိ ထီး နန္းမွ ခ်ျပီးေနာက္ ရခုိင္ ျပည္ကုိ ျပည္ မ၌ ထည့္သြင္းပူးေပါင္းလိုက္သည္ ။ သို႕ရာတြင္ တိုက္ခုိက္ သိမ္းပိုက္ခ်င္ေသာ  ထို နယ္ခ်ဲ႕၀ါဒေၾကာင့္ပင္လွ်င္ အေသအေၾက အပ်က္အစီးမ်ား၍ ႏိုင္ငံအားအင္ဆုတ္ယုတ္လာ ေလသည္ ။ ယိုးဒယား တို႕သည္ မၾကာမီအတြင္း၌ ပင္ ျမန္မာ စစ္သည္ တို႕ကို ေတာ္လွန္ တိုက္ခိုက္ ႏိုင္၍ ေရွးကဲ့ သို႕ လြတ္လပ္ျမဲ လြတ္လပ္သြားေလသည္ ။ အာသံ ၊မဏိပူရ ၊ ရခိုင္တို႕ကုိ ရသျဖင့္ အိႏၵိယ ႏွင့္ နယ္စပ္လာသည္ ျဖစ္ရာ အိႏိၵယ အေျခခံစခန္းမွ ေန၍ နယ္ခ်ဲ႕လိုေသးေသာ အဂၤလိပ္တုိ႕ႏွင့္ ေနာင္အခါတြင္ ရန္စစ္ျဖစ္ၾကရေလသည္ ။ မန္ခ်ဳးမင္း ၏ စစ္သည္တို႕ကုိ ျမန္မာတို႕ က တြန္းလွန္ႏိုင္ခဲ့ျခင္းသည္သာလွ်င္ ျမန္မာႏိုင္ငံအတြက္ ေက်းဇူးအလြန္မ်ားခဲ့သည္ ဟု ဆုိသင့္ေလသည္ ။ ဘိုးေတာ္မင္းတရား လြန္ေတာ္မူ၍ ဘၾကီးေတာ္ မင္းတရား နန္းတက္လာေသာအခါ၌လည္း တိုက္ခိုက္ သိမ္းပိုက္ခ်င္ေသာ ထို နယ္ခ်ဲ႕၀ါဒသည္ ျမန္မာ့ ထီးနန္းတြင္ ေခတ္စားတုန္းပင္ျဖစ္ေလသည္ ။

ကမာၻ ႏွင့္ ျမန္မာ

သကၠရာဇ္ ၁၈၀၀ မတိုင္မီကပင္ ကမာၻ႕အေျခအေနသည္  ေျပာင္းလဲေနေလသည္ ။ အထူးသျဖင့္ ဥေရာပ တိုက္သားတို႕ ၏ စိတ္ႏွင့္ အျပဳအမူတို႕ ေျပာင္းလဲေနေလသည္ ။ ႏိုင္ငံအုပ္ခ်ဳပ္ေရးဘက္တြင္ သက္ဦးဆံပိုင္ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးစနစ္ကို မလုိလားေသာ စိတ္ ၊ တိုင္းသူျပည္သားမ်ား ကုိယ္တိုင္ လြတ္လြတ္လပ္လပ္ တရားမွ်တစြာ အုပ္ခ်ဳပ္ လိုေသာစိတ္ တုိ႕သည္ ျဖစ္ေပၚလာၾကေလသည္ ။ စီးပြားေရးဘက္တြင္လည္း ေရေႏြးေငြ႕အားႏွင့္ စက္ယႏၱရား တုိ႕ကုိ တီထြင္လာၾကသည္ ျဖစ္ရာ ခ်ည္စက္ၾကီးမ်ားကုိ တည္၍ အထည္အလိပ္ အေျမာက္အျမား ထုတ္လုပ္ ႏိုင္လာသည္ ။ မီးရထား ွ ႏွင့္ ပင္လယ္ကူး မီးသေဘၤာၾကီးမ်ားကုိ တည္၍ ကမာၻကုိ ပတ္ကာ ခရီးသြားလာႏိုင္လာသည္ ။ ထိုအခါ ပိုလွ်ံေသာ အထည္ လိပ္မ်ား  ေရာင္းခ်ႏုိင္ရာ ျဖစ္သည့္ ေစ်းကြက္ ကုိရွာ၍ အျပိဳင္အဆိုင္ အေရာင္းအ၀ယ္ျပဳရာမွစ၍ အာရွတိုက္တြင္ နယ္ခ်ဲ႕ခ်င္ေသာ စိတ္လည္ ျဖစ္ေပၚလာေလသည္ ။ အျပိဳင္ အဆိုင္ ေစ်းကြက္ရွာ၍ အျပိဳင္ အဆိုင္ အေရာင္းအ၀ယ္ျပဳၾကသူမ်ားအနက္ ဒတ္ (ခ်္) ကုန္သည္ ၊ အဂၤလိပ္ကုန္သည္၊ ျပင္သစ္ကုန္သည္တုိ႕သည္ အေရွ႕ဘက္၌ ထင္ရွားသူမ်ားျဖစ္ေလသည္ ။ ေစ်းကြက္ရွာရင္း အျပိိဳင္အဆိုင္ အေရာင္းအ၀ယ္ျပဳရင္း  ဒတ္ (ခ်္ ) ကုန္သည္စုသည္ အင္ဒိုနီးရွား ကၽြန္းစုႏိုင္ငံကုိ တိုက္ခုိက္သိမ္းပိုက္လိုက္ေလသည္ ။ အဂၤလိပ္ကုန္သည္ စုႏွင့္ ျပင္သစ္ ကုန္သည္စုတို႕သည္ အိႏိၵယတြင္ စိတ္၀မ္းကြဲေနၾကေသာ မဟာရာဇာမင္းမ်ား  ကုိ ေျမွာက္ပင့္ေပးရင္း အိႏိၵယ နယ္ေျမမ်ားအေပၚ၌ ၾသဇာအာဏာ လႊမ္းမိုးလာၾကေလသည္ ။ ထို႕ေနာက္ အဂၤလိပ္ႏွင့္ ျပင္သစ္ တို႕ အခ်င္းခ်င္းတိုက္ခိုက္၍ ျပင္သစ္ၾသဇာခံ အိႏိၵယ နယ္ေျမမ်ားကုိ အဂၤလိပ္တို႕က သိမ္းပိုက္လိုက္ေလသည္ ။ ထုိ႕ေနာက္ ဘဂၤလားနယ္ ကုိ ထပ္သိမ္းျပန္သည္ ။ ျပင္သစ္တုိ႕သည္ အိႏိၵယမွ ထြက္ၾကရေသာ္လည္း အခဲမေက် ျဖစ္ေနေလသည္ ။ ျမန္မာႏိုင္ငံဘက္၌ အေျခစခန္းျပဳ၍ ထိုအေျခစခန္းမွ အဂၤလိပ္ကုိ ျပန္တိုက္နိုင္မည္ဆိုလွ်င္ တိုက္ႏိုင္ေလသည္ ။ အဂၤလိပ္တို႕သည္ ထုိအခ်က္ ကုိ သိသည္ျဖစ္ရာ ျပင္သစ္ ၏ ေျခလွမ္းကုိ မ်က္ေျခမပ်က္ ေစာင့္ၾကည့္ေနေလသည္ ။

ျမန္မာ အဂၤလိပ္ စစ္ပြဲ ႏွစ္ၾကိမ္

ဘၾကီးေတာ္ ဘုရားလက္ထက္သို႕ေရာက္ေသာအခါ တိုက္ခိုက္သိမ္းပိုက္ခ်င္ေသာ အဂၤလိပ္တို႕ ၏ နယ္ခ်ဲ႕စိတ္သည္ ၎၊ ျပင္သစ္ကုိ မသကၤာေနေသာ စိတ္သည္၎ ျမန္မာႏိုင္ငံ ပတ္၀န္းက်င္တြင္ ျဖစ္ေပၚေနေလသည္ ။ တစ္ဖန္ ကုန္းေဘာင္မင္းဆက္မ်ား သိမ္းပိုက္ထားေသာ အာသံ ႏွင့္ မဏိပူရ အေရးအတြက္လည္းေကာင္း ျမန္မာမႈးမတ္အခ်ဳိ႕၏ တက္ၾကြေနေသာ စိတ္သည္လည္း ျဖစ္ေပၚေနေလရာ ေနာက္ဆံုး၌ ျမန္မာ အဂၤလိပ္တုိ႕ စစ္ျဖစ္၍ အာသံ ၊မဏိပူရ ၊ ရခုိင္ ၊ တနသၤာရီ တုိ႕ကုိ ၁၈၂၆ ခုႏွစ္တြင္ အဂၤလိပ္က သိမ္းေလသည္ ။ ထို႕ ေနာက္ ဆက္လက္၍ ၁၈၅၅ -- ခုႏွစ္တြင္ ျမန္မာႏိုင္ငံ အလယ္ပိုင္း ကုိ ေျမထဲေတာင္ငူအထိိ သိမ္းျပန္ေလသည္ ။

မင္းတုန္းမင္း ( ၁၈၅၃ -၇၈ )

မင္းတုန္းမင္းလက္ထက္သို႕ ေရာက္ေသာအခါ ရခုိင္ ၊တနသၤာရီ  ပါ၀င္ေသာ ေအာက္ ျမန္မာႏိုင္ငံကုိ အဂၤလိပ္တုိ႕က ပိုင္၍ ေျမထဲေတာင္ငူ ေျမာက္ဘက္မွ အထက္ပိုင္းကုိသာ ျမန္မာမင္းပိုင္ေလသည္ ။ မင္းတုန္းမင္းသည္ ကမာၻေရးရာကုိ သိျမင္ေသာ မင္းျဖစ္ေလသည္ ။ နိုင္ခ်င္ၾကက္ကဲ့ သို႕ က်င့္ၾကံေသာ ဥေရာပ နယ္ခ်ဲ႕တုိ႕၏ သေဘာကုိလည္း ဆင္ျခင္မိဟန္တူေလသည္ ။ သို႔ရာတြင္ အဂၤလိပ္တုိ႕ နွင့္ သင့္ျမတ္ေအာင္ ဆက္ဆံခဲ့ရာ ျမန္မာပိုင္ ျမန္မာႏိုင္ငံတြင္ နွစ္ေပါင္း  အစိတ္မွ် ျငိမ္းခ်မ္း၍ တုိးတက္မႈ႕ရွိလာေလသည္ ။ ထုိႏွစ္ေပါင္း အစိတ္အတြင္း၌ သာသနာေရးတြင္ ပဥၥမ သဂၤါယနာတင္ခဲ့ေလသည္ ။ ပညာေရးတြင္ ပညာေတာ္သင္မ်ားကုိ ဥေရာပ သို႕ လႊတ္၍ ေခတ္မီ ပညာမ်ားကုိ သင္ေစသည္ ။ စီးပြားေရးတြင္ အဂၤလိပ္တုိ႕နွင့္ဆက္ဆံ၍ ကၽြန္းသစ္ ၊ ေရနံတို႕ကုိ ေရာင္းခ်ႏိုင္ေလသည္ ။ ျပည္တြင္း၌လည္း ယကၠန္းစက္ ၊ စပါးစက္ ၊ လႊစက္ ၊ပန္းကန္စက္  ၊သၾကားစက္ စေသာ စက္မႈ႕လက္မႈ႕ လုပ္ငန္းမ်ားကုိ ထူေထာင္ႏိုင္ေလသည္ ။ ဧရာ၀တီျမစ္အတြင္း သယ္ယူပို႕ေဆာင္ေရးအတြက္ မီးသေဘၤာမ်ားကုိ အသံုးျပဳခဲ့သည္ ။ ဒဂၤါးသြန္းခတ္၌ အေရာင္းအ၀ယ္ ကိစၥတုိ႕၌အသျပာေငြအျဖစ္  သံုးစြဲေစသည္ ။ တိုင္းျပည္အုပ္ခ်ဳပ္ေရးတြင္ အရာရွိ အမႈ႕ထမ္းမ်ားအတြက္ လခေပးစနစ္ကုိ သံုးစြဲခဲ့သည္ ။

မင္းတုန္းမင္း ႏွင့္ အဂၤလိပ္ပိုင္ ျမန္မာႏိုင္ငံ

၁၈၂၆ ခုနွစ္ ပထမ ျမန္မာ အဂၤလိပ္ စစ္ပြဲျပီး၍ အဂၤလိပ္တုိ႕က ရခိုင္ ႏွင့္ တနသၤာရီ တို႕ကုိ သိမ္းေသာအခါ အဂၤလိပ္ကုိ ျမန္မာတို႕ ေတာ္လွန္ၾကေလသည္ ။ သို႔ရာတြင္ မေအာင္ျမင္ၾကေခ် ။ ရခိုင္တုိင္းကုိ ဘဂၤလား ဘုရင္ လက္ေအက္၌ ထား၍ အုပ္ခ်ဳပ္သည္ ။ တနသၤာရီ တိုင္းကုိ အိႏိၵယ ဘုရင္ခံခ်ဳပ္လက္ေအာက္၌ မင္းၾကီးတစ္ပိုင္ျပဳလုပ္၍ အုပ္ခ်ဳပ္သည္ ။ ၁၈၅၅ -ခုွႏွစ္ ဒုတိယ ျမန္မာ အဂၤလိပ္ စစ္ပြဲျပီး၍ ပဲခူးဟုေခၚေသာ ေအာက္ျမန္မာနိုင္ငံကုိ သိမ္းေသာအခါ၌လည္း ပုန္ကန္ၾကျပန္ေသးသည္ ။ သို႔ရာတြင္ မေအာင္ျမင္ေခ် ။ ထိုအခါ အဂၤလိပ္တုိ႕သည္ ပဲခူး ကုိ မင္းၾကီးတစ္ပိုင္ျပဳျပင္၍ အုပ္ခ်ဳပ္ေလသည္ ။ ထို႕ေနာက္ ၁၈၆၂ ခုႏွစ္မွ စ၍ ရခိုင္ ၊တနသၤာရီ ၊ ပဲခူး ကုိ စုစည္းကာ မဟာ၀န္ရွင္ေတာ္ တစ္ပိုင္ျပဳေလသည္ ။ ပထမ မဟာ၀န္ရွင္ေတာ္ပိုင္ မင္းၾကီးသည္ “အာသာဖယ္ယာ” ျဖစ္ေလသည္ ။အထက္ျမန္မာႏိုင္ငံတြင္ မင္းတုန္းမင္း မင္းျပဳေနေသာအခါ ေအာက္ျမန္မာနိုင္ငံတြင္  “ အာသာဖယ္ယာ” သည္ ပထမ မဟာ ၀န္ရွင္ေတာ္မင္းၾကီးအျဖစ္ အုပ္ခ်ဳပ္ေဆာင္ရြက္ေနေလသည္ ။“ အာသာဖယ္ယာ” သည္  မင္းတုန္းမင္းအား ရိုေသေလးစားသည္ျဖစ္၍ သင့္ျမတ္ေအာင္ ဆက္ဆံေလ့ရွိေလသည္ ။ မင္းတုန္းမင္းသည္ လည္း အဂၤလိပ္တုိ႕ႏွင့္ သင့္ျမတ္ေအာင္ ဆက္ဆံေလ့ရွိေလသည္ ။ သို႔ရာတြင္ ေအာက္ျမန္မာႏိုင္ငံ ကို သိမ္းယူထားေသာ နယ္ခ်ဲ႕ အဂၤလိပ္ အေပၚ၌ ကား မည္သည့္အခါမွ် ေက်နပ္ျခင္းမရွိခဲ့ေခ် ။တစ္ဖန္ ေအာက္နိုင္ငံရွိ အဂၤလိပ္ နယ္ခ်ဲ႕ နွင့္ နယ္ခ်ဲ႕ ၾကိဳးကုိင္ ဓနရွင္မ်ားသည္ ျမန္မာပိုင္ အထက္နိုင္ငံတြင္လည္း အေရာင္းအ၀ယ္ အခြင့္အေရး အမ်ားဆံုးကုိ လည္း လုိခ်င္ၾကသည္ ။ အျမတ္အစြန္း အမ်ားဆံုးကုိ လည္း လုိခ်င္ၾကသည္ ။ လုိခ်င္သည္ကုိ မရလွ်င္ တနည္းနည္း ျဖင့္ အေႏွာင့္အယွက္ေပးတက္ၾကေလသည္ ။ ထုိ႕ေၾကာင့္ မင္းတုန္းမင္းသည္ ၁၈၄၅ -- ခုႏွစ္ ေလာကမွစ၍ အဂၤလိပ္ တစ္နိုင္ငံတည္းသာ ဆက္ဆံလာခဲ့ေသာ မိမိ၏ ႏိုင္ငံျခားေရး၀ါဒ ကုိေျပာင္းလိုသျဖင့္ ျပင္သစ္ႏိုင္ငံ ၊အီတလီ ႏိုင္ငံ တို႕ႏွင့္ ဆက္ဆံစ ျပဳလာေလသည္ ။

ျမန္မာမင္း ႏွင့္ မႈးမတ္အခ်ဳိ႕ တို႕၏ အျမင္

၁၈၅၀—မွ  ၁၉၀၀ --- အထိ ၾကာျမင့္ေသာ ကာလသည္ ဥေရာပ နယ္ခ်ဲ႕ တို႕ အာရွတစ္ခြင္တြင္ ထင္သလို ျပဳက်င့္ေနေသာ ကာလျဖစ္ေလသည္  ။ ထုိဥေရာပ နယ္ခ်ဲ႕မ်ားအနက္ အိႏိၵယ ကုိ စိုးမိုးအုပ္ခ်ဳပ္လွ်က္ေနေသာ အဂၤလိပ္နယ္ခ်ဲ႕သည္ အင္အား အၾကီးဆံုးျဖစ္ေလငည္ ။ အဂၤလိပ္ နယ္ခ်ဲ႕တို႕သည္ ပသွ်ဳးကၽြန္းဆြယ္၌ လည္း ၾသဇာအာဏာ ထက္ျမက္ လ်က္ရွိေလသည္ ။ သိမ္းတန္ သည္တို႕ကုိ လည္း သိမ္းျပီး ျဖစ္ေလသည္ ။ ျပင္သစ္နယ္ခ်ဲ႕သည္ အိႏိၵယ နယ္ေျမမ်ားမွ အဂၤလိပ္နယ္ခ်ဲ႕ ၏ ေမာင္းထုတ္ျခင္းကုိ ခံရျပီးသည့္ေနာက္ အားသစ္ေမြးလာရာ ၁၈၅၀ --ေလာက္သို႕ ေရာက္ေသာအခါ ေခါင္းေထာင္လႈပ္ရွားလာျပန္ေလသည္ ။  ထုိအခါမွစ၍ ဗိယက္တနမ္  ( ေတာင္ကင္ ၊ အာနန္ ၊ ကုိခ်င္ခ်ိဳင္နား ) ၌ ၎၊ ကေမာၻဇ ႏိုင္ငံ၌ ၎ ၊ ေလာ နိုင္ငံ၌၎ ၾသဇာအာဏာ ျဖန္႕နိုင္လာျပန္၍ သိမ္းတန္သည္ကုိ သိမ္းျပီးျဖစ္ေလသည္ ။ ထုိအခါ အဂၤလိပ္နယ္ခ်ဲ႕သည္ ျပင္သစ္နယ္ခ်ဲ႕၏ ေျခလွမ္းကုိ ယခင္ကထက္ ပို၍ ေစာင့္ၾကည့္ေလသည္ ။ ထုိအခါကေသာ္ နယ္ခ်ဲ႕ ႏွစ္ဦးလံုးပင္လွ်င္ အာရွတိုက္၌ ႏိုင္ခ်င္ၾကက္ကဲ့သို႕ ျဖစ္ေလသည္ ။ အၾကံတူ ရန္သည္ ဟူဘိသကဲ့သို႕ အခ်င္းခ်င္းလည္း ေစာင့္လွ်က္ေနၾကေလသည္ ။

ေစာင့္ေနၾကေသာ နယ္ခ်ဲ႕ နစ္ဦးစပ္ၾကားတြင္ ျမန္မာႏိုင္ငံ မည္သို႕ျပဳမူခဲ့သနည္း ။ ၁၈၇၈ --ခုႏွစ္တြင္ မင္းတုန္းမင္း နတ္ရြာစံ၍ သီေပါမင္း နန္းတက္ေလသည္ ။ ျမန္မာမင္း နွင့္ မႈးမတ္ အခ်ဳိ႕တုိ႕သည္ ေအာက္ျမန္မာႏိုင္ငံကုိ သိမ္းပိုက္ထားေသာ အဂၤလိပ္ အေပၚတြင္ မေကမနပ္ျဖစ္ေနရာ ျပင္သစ္ႏွင့္ ေပါင္းကာ အဂၤလိပ္ကို ျပန္တိုက္လွ်င္ အေရးေအာင္၍ ေအာက္ျမန္မာႏိုင္ငံကုိ ျပန္ရလိမ့္မည္ဟု ယူဆၾကဟန္တူေလသည္ ။ သို႔ရာတြင္ ျပင္သစ္ ၏အင္အားသည္ အဂၤလိပ္ ၏အင္အားေလာက္ မေကာင္းေသးဟူေသာအခ်က္ကုိ၎ ၊ ျပင္သစ္လည္း မယံုအပ္ေသာ နယ္ခ်ဲ႕ပင္ ျဖစ္သည္ ဟူေသာအခ်က္ကုိ ၎ စိတ္တက္ၾကြေနေသာ ျမန္မာမင္း ႏွင့္ မႈးမတ္အခ်ိဳ႕သည္ ထည့္သြင္းစဥ္းစားၾကဟန္ မတူေခ် ။ မႏၱေလးတြင္ ျပင္သစ္ဘဏ္တိုက္ ဖြင့္လွစ္ေရးကုိ၎ ၊ အထက္ျမန္မာႏိုင္ငံနွင့္ ျပင္သစ္ပိုင္ ေတာင္ကင္ျပည္  မီးရထားလမ္းဆက္သြယ္ေရးကုိ ၎ ၊ျမန္မာမႈးမတ္ အခ်ဳိ႕တုိ႕ႏွင့္ ျပင္သစ္တုိ႕ ၾကံစည္ေနၾကေၾကာင္း ျပင္သစ္ထံမွ ျမန္မာတုိ႕က လက္နက္ပစၥည္းရခြင့္ရလမ္းရွိ ေၾကာင္းကုိ အဂၤလိပ္တုိ႕ ၾကားသိေသာအခါ အဂၤလိပ္နယ္ခ်ဲ႕သည္ အထက္နိုင္ငံကုိ ျပင္သစ္လႊမ္းမိုးလွ်င္ မိမိ၏ တန္ခုိးအာဏာ၎  ၊ေအာက္ႏိုင္ငံရွိ အဂၤလိပ္နယ္ခ်ဲ႕ၾကိဳးကုိင္ ဓနရွင္ ကုန္သည္မ်ား၏ အက်ဳိးစီးပြားကုိ၎ ထိခိုက္လာေတာ့မည္ဟု ယူဆလွ်က္ ၁၈၈၅ --ခုႏွစ္တြင္ အထက္ႏိုင္ငံကုိပါ သိမ္းလုိက္ေလသည္ ။ ဤသို႕ျဖင့္ ျမန္မာ တစ္ႏိုင္ငံလံုးလြတ္လပ္ေရး ဆံုးရံႈးခဲ့ေလသည္ ။

ျဗိတိသွ်ေခတ္

အထက္ႏိုင္ငံလည္း အသိမ္းခံရေသာအခါ ျမန္မာမ်ားသာမက  ရွမ္း ၊ခ်င္း ၊ကခ်င္ စေသာ အျခားတိုင္းရင္းသားမ်ားသည္လည္း လြတ္လပ္ေရးအတြက္ အဂၤလိပ္နယ္ခ်ဲ႕ကုိ ပုန္ကန္ၾကေလသည္ ။ ဤတြင္ တိုင္းရင္းသားစည္းလံုးေရးလမ္းစ ေပၚလာေလသည္ ။ တစ္ဖန္ သက္ဦးဆံပိုင္ ေခတ္လည္း ကုန္ျပီျဖစ္သျဖင့္ ျဗိတိသွ် တို႕၏ ျပည္သူ႕ဆႏၵအရအုပ္ခ်ဳပ္ရေသာစနစ္ (၀ါ ) ဒီမိုကေရစီ စနစ္လမ္းစသည္လည္း ေပၚလာေလသည္ ။ တစ္ဖန္ ျဗိတိသွ် လက္ေအာက္တြင္ ျဗ်တိသွ် အရင္းရွင္ႏွင့္ အျခားအရင္းရွင္တို႕သည္ မိမိတုိ႕၏ အရင္းႏွီးေငြမ်ားယူလာကာ ေရနံ ၊ကၽြန္းသစ္ ၊ဆန္စပါး ၊ သတၱဳ အမ်ဳးိမ်ဳိးတုိ႕ကုိ တူးေဖာ္ျခင္း ၊စို္က္ပ်ဳိးျခင္းတို႕ကုိ၎ ၊မီးသေဘၤာ ၊မီးရထား စသည္တုိ႕ကုိ အသံုးျပဳကာ အၾကီးအက်ယ္ ကူးသန္းေရာင္း၀ယ္ျခင္းကုိ၎ ျပဳလာေသာေၾကာင့္ ႏိုင္ငံေတာ္စီးပြားေရး တိုးတက္လာသည္ဟု ဆုိရေသာ္လည္း  အရင္းရွင္တုိ႕ကုိသာ အျမတ္အစြန္းအေျမာက္အျမားရေစ၍ တိုင္းရင္းသားမ်ား ရာစုမွာကား လူတန္းေစ့မေနရျခင္း ၊ ပညာေခါင္းပါးျခင္း ၊က်န္းမာေရး ခ်ဳိ႕တဲ့ျခင္းတုိ႕ႏွင့္သာၾကံဳရေလသည္ ။

လြတ္လပ္ေရး ၾကိဳးပမ္းမႈ႕

ထုိ႕ေၾကာင့္ ၁၉၂၀ ျပည့္ႏွစ္ေလာက္မွစ၍ လြတ္လပ္ေရးအတြက္ ၀ံသာႏုလုပ္ငန္း ေပၚေပါက္လာေလသည္ ။ ထုိ၀ံသာႏု လုပ္ငန္းသည္ အႏွစ္ ၂၀ အတြင္းတြင္ နိမ့္တံု ျမင့္တံု လႈပ္ရွားလာခဲ့ရာ ဥေရာပ၌ ဒုတိယကမာၻစစ္ ျဖစ္ေနဆဲ ၁၉၄၂ ခုႏွစ္တြင္ ဂ်ပန္နယ္ခ်ဲ ့ အစိုးရသည္  အေရွ႕အာရွ ေဒသမ်ားကုိ တိုက္ခုိက္ယင္း ျမန္မာႏိုင္ငံကုိလည္ ထိပါးလာေလသည္ ။ ျဗိတိသွ် နယ္ခ်ဲ႕ ႏွင့္ နယ္ခ်ဲ႕ ၾကိဳးကုိင္ ဓနရွင္မ်ားသည္ ျမန္မာႏိုင္ငံကုိ ႏွစ္ေပါင္းအေတာ္ၾကာ အုပ္ခ်ဳပ္၍စီးပြားျဖစ္ထါန္းေနၾကေသာ္လည္း ဂ်ပန္ နယ္ခ်ဲ႕၏ရန္မွ ကာကြယ္မေပးနိုင္သျဖင့္ ထုိႏွစ္၌ ပင္ အိႏိၵယသို႕ ဆုတ္ခြာသြားေလသည္ ။ ထိုအခုိက္တြင္ ဗိုလ္ခ်ဳပ္ေအာင္ဆန္းၾကီးမႈးေသာ ျမန္မာ့လြတ္လပ္ေရးတပ္၏ အကူအညီျဖင့္ ၀င္ေရာက္လာေသာ ဂ်ပန္နယ္ခ်ဲ႕သည္လည္း လြတ္လပ္ေရးအတုအေယာင္ကုိသာ ျမန္မာႏိုင္ငံအားေပးထားသျဖင့္ ျမန္မာတိုင္းရင္းသားမ်ားသည္ စည္းလံုးလာၾကေလသည္ ။ ထုိ႔ ေနာက္ ဖ.ဆ.ပ .လ ေခၚ ဖက္ဆစ္ဆန္႕က်င္ေရး ျပည္သူ႕လြတ္လပ္ေရးအဖြဲ႕ကုိ ဖြဲ႕စည္းကာ ဂ်ပန္ ဖက္ဆစ္နယ္ခ်ဲ႕ကုိ လက္နက္ျဖန္႕ေတာ္လွန္ၾကေလသည္ ။ ၁၉၄၅-ခုႏွစ္တြင္ ဂ်ပန္နယ္ခ်ဲသည္ စစ္ရံႈး၍ လက္နက္ခ်ေလသည္ ။ ထို႕ေနာက္ ျဗိတိသွ် အုပ္ခ်ဳပ္ေရးသည္ ျမန္မာနိုင္ငံသို႕ျပန္လာေသာအခါ ဗုိလ္ခ်ဳပ္ေအာင္ဆန္းေခါင္းေဆာင္ ေသာ ဖ.ဆ. ပ .လ အဖြဲ႕သည္ မြန္ ၊ျမန္မာ၊ ရခုိင္ တုိ႕ကုိ ၎ ၊ ရွမ္း ၊ ကရင္ ၊ ခ်င္း ၊ ကခ်င္ ၊ကယား စည္ တို႕ကုိ ၎ ထပ္မံစည္းလံုး၍ ျဗိတိသွ် အုပ္ခ်ဳပ္ေရးကုိ သပိတ္ေမွာက္ကာ လြတ္လပ္ေရးကုိ အရယူခဲ့ေလသည္ ။

လြတ္လပ္ေသာျပည္ေထာင္စုသမၼတႏိုင္ငံေတာ္

၁၉၄၇ -ခုႏွစ္တြင္ မြန္ ၊ျမန္မာ ၊ ရခုိင္ ၊ရွမ္း ၊ကရင္ ၊ ခ်င္း ၊ကခ်င္ ၊ ကယား စေသာ တိုင္းရင္းသားအားလံုး ၏ ကုိယ္စားလွယ္မ်ားပါ၀င္ေသာ တိုင္းျပဳ ျပည္ျပဳလႊတ္ေတာ္အတြက္ ေရြးေကာက္ပြဲက်င္းပေလသည္ ။ ထို႕ေနာက္ တိုင္းျပဳျပည္ျပဳ လႊတ္ေတာ္ကပင္  ထုိအခါက ဖ.ဆ…လ အဖြဲ႕ ဥကၠ႒ ျဖစ္ေသာ ဗုိလ္ခ်ဳပ္ေအာင္ဆန္းခ်ေပးခဲ့သည့္ လမ္းစဥ္အတိုင္း ျမန္မာႏိုင္ငံ နွင့္ အသင့္ေတာ္ဆံုးျဖစ္ေသာ ဖြဲ႕စည္းအုပ္ခ်ဳပ္ပံု အေျခခံ ဥပေဒကုိ ေရးဆြဲ၍ အတည္ျပဳေလသည္ ။ ၀မ္းနည္းဖြယ္ေကာင္းသည္မွာ ထုိအေျခခံ ဥပေဒ အတည္မျပဳရေသးမီ ဗိုလ္ခ်ဳပ္ေအာင္ဆန္း ႏွင္ ့တကြ အခ်ဳိ႕ ေခါင္းေဆာင္မ်ားမွာ လူမသမာတို႔၏ လက္ခ်က္ေၾကာင့္ အသက္ဆံုးရႈံးၾကရျခင္း ျဖစ္ရေလသည္ ။ ထုိအေျခခံ ဥပေဒ အရ ျမန္မာႏိုင္ငံသည္ ၁၉၄၈ ခုႏွစ္ ဇန္န၀ါရီ လ ၄ ရက္ေန႕တြင္ မြန္ ၊ ျမန္မာ ၊ ရခိုင္ ၊ရွမ္း  ၊ကရင္ ၊ ကခ်င္ ၊ခ်င္း ၊ ကယား  စေသာ တိုင္းရင္းသားအားလံုးပါ၀င္သည့္ ျပည္ေထာင္စု သမၼတ ျမန္မာႏိုင္ငံေတာ္ျဖစ္လာေလသည္ ။   ။

*                *                         *                        *                  *                  *                 *              *               

၁၉၅၆ ခုႏွစ္တြင္ ဘာသာျပန္စာေပအသင္းမွ စာအုပ္အျဖစ္ ထုတ္ေ၀ခဲ့သည္ ။

စာေပ ဗဟုသုတ ျပည့္စံုၾကြယ္၀ၾကပါေစရွင္ ။

မႏွင္း