Saturday, February 1, 2014

တိုα‚•ျα€•α€Š္ေထာင္α€…ု α€žα€™ိုင္း ( ဆရာေဇာ္ဂ်ီ )


ကၽြႏု္ပ္တုိα‚• ျα€•α€Š္ေထာင္α€…ု ျα€™α€”္α€™ာႏိုင္ငံα€žα€Š္  ထေα€›ွα‚•ေတာင္ ထာα€›ွ ၌ α€α€Š္α€›ွိေα€žာ ႏိုင္ငံတစ္ႏိုင္ငံ ျα€–α€…္ေα€œα€žα€Š္ ။ ထိုႏိုင္ငံα€žα€Š္ α€œြα€”္ခဲ့ေα€žာ ႏွα€…္ေပါင္းတစ္ေထာင္ခန္α‚•α€™ွ α€…၍ ( ၀ါ ) α€€α€™ာα»α€žံုးα€žα€€ၠα€›ာဇ္ ၁၀၀ေα€œာα€€္α€™ွ α€…၍ တစ္ျα€–α€Š္းျα€–α€Š္း တစ္စတစ္α€… α€…α€Š္းα€œံုးα€™ႈα‚•α€›α€›ွိα€œာေα€žာ ႏိုင္ငံ ျα€–α€…္ေα€œα€žα€Š္ ။
ထိα€™္α€”ီးခ်င္းႏိုင္ငံα€™်ား
့ျα€•α€Š္ေထာင္α€…ု ျα€™α€”္α€™ာႏိုင္ငံ၏ ပတ္၀န္းα€€်င္α€€ုိ αΎα€€α€Š့္α€œွ်င္ ထေα€›ွα‚•α€˜α€€္၌ α€šိုးα€’α€šားႏိုင္ငံα€€ုိ၎ ၊ ထေα€”ာα€€္ α€˜α€€္၌ ထိႏိα΅α€š ႏွင့္ ပါα€€α€…α₯တန္ႏိုင္ငံတိုα‚•α€€ုိ ၎ ၊ ေတာင္α€˜α€€္၌ α€˜α€‚ၤα€œားပင္α€œα€š္ေထာ္α€€ုိ၎ ၊ ေျα€™ာα€€္α€˜α€€္၌ တရုပ္ႏိုင္ငံ α€€ုိ၎  ျမင္ႏိုင္ေα€œα€žα€Š္ ။ ထိုα‚•ေၾကာင့္ ျα€™α€”္α€™ာႏိုင္ငံα€žα€Š္ ေα€›ွးေα€›ွးထခါ α€™ွα€…၍ ထုိႏိုင္ငံα€™်ားႏွင့္ ဆက္ဆံα€œာခဲ့ေα€žာ ႏိုင္ငံα€œα€Š္းျα€–α€…္ေα€œα€žα€Š္ ။
α€œြα€”္ခဲ့ေα€žာႏွα€…္ေပါင္းႏွα€…္ေထာင္ခန္α‚•α€€ေα€žာ္
α€œြα€”္ခဲ့ေα€žာ ႏွα€…္ေပါင္းႏွα€…္ေထာင္ခန္α‚•α€€ေα€žာ္ ( ၀ါ ) α€€α€™ာα»α€žံုးα€žα€€ၠα€›ာဇ္ ၁၀၀ α€…ုေα€œာα€€္α€€ေα€žာ္ α€šα€ုျα€–α€…္ထြα€”္းα€α€Š္α€›ွိေα€”ေα€žာ ဧရာ၀တီ ျα€™α€…္၀ကၽြα€”္းေα€•αš ေျα€™ႏုေα€’α€žα€‘α€›α€•္α€žα€Š္ ပင္α€œα€š္ထတိ α€–ံုးα€œႊα€™္းα€œွ်α€€္α€›ွိေα€œα€žα€Š္ ။ α€žိုα‚•α€›ာတြင္ ဧရာ၀တီျα€™α€…္ႏွင့္ α€žံα€œြင္ျα€™α€…္တိုα‚•α€žα€Š္ ထုိထခါα€™ွα€…၍ α€…ီးဆင္းα€œွ်α€€္α€›ွိေα€œα€žα€Š္ ။  α€™ြα€”္ ၊ ျα€™α€”္α€™ာ ၊ ရခုိင္ ၊ ကရင္ ၊ α€›ွα€™္း ၊ ခ်င္း ၊ ကရင္ ၊ α€€α€šား  ထစရွိေα€žာ ျα€•α€Š္ေထာင္α€…ုα€žားα€™်ားα€žα€Š္  α€™ိα€™ိတုိα‚•၏ ေနရင္းေα€’α€žျα€–α€…္ေα€žာ ထေα€›ွα‚•α€‘α€œα€š္ပိုင္းေα€’α€žα€€ုိ α€…ြα€”္႕ခြာ၍ ဧရာ၀တီျα€™α€…္ေၾကာင္း α€€ို ၎ ၊α€žံα€œြင္ျα€™α€…္ေၾကာင္းα€€ို ၎ α€œုိα€€္α€€ာ ျα€™α€”္α€™ာႏိုင္ငံထတြင္းα€žိုα‚• ၀င္α€œာၾကေα€œα€žα€Š္ ။ ၀င္α€œာαΎα€€α€žα€Š္α€™ွာ တစ္ၾကိα€™္တစ္ခါα€α€Š္းတြင္ ထားα€œံုးတစ္α€…ုတေ၀ဒ၀င္α€œာαΎα€€α€žα€Š္ α€™α€Ÿုတ္ေခ် ။ တစ္ခါတစ္α€›ံ α€žူ႕ထစုႏွင့္α€žူ ၊ တစ္ခါတစ္α€›ံ တစ္α€€ြဲတစ္ျပားα€…ီ ၊ ထၾကိα€™္ၾကိα€™္ ထခါခါ ၀င္α€œာၾကျခင္း ျα€–α€…္ေα€œα€žα€Š္ ။
ျα€™ိဳα‚•α€›ြာα€α€Š္ၾကျခင္း
တုိα‚•ျα€•α€Š္ေထာင္α€…ုα€žားα€™်ားα€žα€Š္ ထုိα€žို႕၀င္α€œာၾကျပီးေα€”ာα€€္  ထခ်ဳိ႕တုိα‚•α€žα€Š္ ျα€™α€…္၀ွα€™္းα€›ွိα€›ာ ၊ ပင္α€œα€š္α€€α€”္းေျခရွိα€›ာ ေျα€™ျပန္α‚•ေα€’α€ž၌ ထ ေျခတက် ေနထိုင္α€€်ေα€œα€žα€Š္ ။ ထခ်ဳိα‚•α€œα€Š္း ေျα€™ျပန္α‚•ေα€’α€žα€™်ားα€žိုα‚• ဆင္းα€œာျခင္းα€™ျပဳပဲ ေတာင္တန္းေα€’α€žα€™်ား၌α€žာ ေတာင္α€šာ α€œုပ္α€€ုိင္၍ေနထုိင္ၾကေα€œα€žα€Š္ ။ ေျα€™ျပန္α‚•ေα€’α€žα€™်ား α€žိုα‚• ဆင္းα€œာαΎα€€α€žူα€™်ားတြင္  ထုပ္α€…ုထၾကီးထကဲα€™်ားα€žα€Š္ α€žα€…္တပ္ျα€™ိဳα‚•α€›ိုးေဆာα€€္α€€ာ ျα€™ိဳα‚•α€α€Š္၍ ျα€™ိဳα‚•ျပင္တြင္ α€›ြာα€„α€š္ထေျα€™ာα€€္ထျα€™ားα€€ုိ α€α€Š္ေα€œα€žα€Š္ ။ ထုိα‚•ေα€”ာα€€္ ထုိα€žူတုိα‚•α€žα€Š္ α€›ြာα€₯ပစာတြင္ ဆန္ ၊စပါး ၊ α€œူး ဆပ္ ၊ ေျပာင္း ၊ႏွα€™္း α€…ေα€žာ ေα€€ာα€€္ပဲ α€žီးႏွံα€™်ားα€€ုိ α€…ိုα€€္၍ α€‘α€žα€€္ေα€™ြး ေနထုိင္ၾကေα€œα€žα€Š္ ။  ထုိα€žိုα‚•ေနထုိင္ၾကေα€žာထခါ ေျα€™ာα€€္α€˜α€€္α€›ွိ တရုတ္ႏိုင္ငံ  ( α€…ိα€”္α‚•ျα€•α€Š္  ( ၀ါ ) α€…ိα€”ျα€•α€Š္ ) α€™ွ တရုတ္ ( α€…ိα€” ) ထမ်ဳိးα€žားα€€ုα€”္α€žα€Š္α€™်ားα€žα€Š္  α€›ံα€–α€”္α€›ံခါ  ေျα€™ျပန္α‚•ေα€’α€žα€›ွိ ျα€™ိဳα‚•α€™်ားα€žိုα‚• ေα€›ာα€€္α€œာတက္ၾကေα€œα€žα€Š္ ။
α€—ုα€’αΆα€˜ာα€žာ α€šα€₯္ေα€€်းα€™ႈα‚•ေα€›ာα€€္α€œာျခင္း
ထထူးα€žျဖင့္ ထခ်ဳိα‚•ေα€žာ ထိႏၡိα€š ထမ်ဳိးα€žား α€€ုα€”္α€žα€Š္α€™်ားα€žα€Š္  α€™ိα€™ိတုိα‚•ႏွင့္ထတူတကြ  α€—ုα€’α΅α€˜ာα€žာ α€€်α€™္းα€…ာα€™်ားα€šူα€œာၾကေα€œα€žα€Š္ ။ တစ္ခါတစ္α€›ံ α€—ုα€’αΆα€˜ာα€žာα€›α€Ÿα€”္းေတာ္α€™်ားα€œα€Š္း ပါα€œာၾကေα€œα€žα€Š္ ။ ေα€›ွးေခတ္ ျα€•α€Š္ေထာင္α€…ုα€žားα€™်ားα€žα€Š္ α€—ုα€’αΆα€˜ာα€žာတရားα€€ုိ ၾကားα€”ာၾကရေα€žာထခါ αΎα€€α€Š္α€Šိဳျခင္းα€›ွိα€œာαΎα€€α€žα€Š္ ။ ထုိα‚•ေၾကာင့္ ေစတီα€™်ားα€€ုိ ၎ ၊ဆင္းတုေတာ္ α€™်ားα€€ုိ ၎ α€α€Š္ထားα€€ုိးα€€ြα€š္ α€œာၾကေα€œα€žα€Š္ ။ တဖန္ α€›α€Ÿα€”္းေတာ္α€™်ားα€žα€α€„္းα€žံုးα€›α€”္ α€›α€Ÿα€”္းေα€€်ာင္းα€™်ားα€€ုိ α€œα€Š္း ေဆာα€€္α€œုပ္α€œႈα€’ါα€”္းၾကေα€œα€žα€Š္ ။ ေα€›ွးေခတ္ ျα€•α€Š္ေထာင္α€…ု α€žားα€™်ားα€žα€Š္ ထုိα€›α€Ÿα€”္းေα€€်ာင္းα€™်ားတြင္ α€•α€Šာ α€žα€„္ၾကေα€œα€žα€Š္ ။ α€€α€žိုα‚• ျဖင့္ ျα€™α€”္α€™ာႏိုင္ငံ ေျα€™ျပန္α‚•ေα€’α€žα€™်ားတြင္ ထထက္ပိုင္း၌ တေα€€ာင္းျα€•α€Š္ α€Ÿု ၎ ၊α€‘α€œα€š္ပိုင္း ၌ α€žေα€›ေခတၱα€›ာ ျα€•α€Š္α€Ÿူ၍၎ ၊  ေထာα€€္ပိုင္း၌ α€žα€‘ံုျα€•α€Š္α€Ÿူ၍၎ ျα€•α€Š္α€žံုးျα€•α€Š္ ထြα€”္းα€€ားα€œာေα€œα€žα€Š္ ။
α€žα€‘ံုႏွင့္ α€žေα€›ေခတၱα€›ာ
α€€α€™ာα»α€žံုး α€žα€€ၠα€›ာဇ္ ၆၀၀ ေα€œာα€€္α€™ွα€…၍  α€žα€‘ံုျα€•α€Š္ႏွင့္ α€žေα€›ေခတၱα€›ာျα€•α€Š္ တုိα‚•α€žα€Š္ ထထူးထင္α€›ွားေα€žာ ျα€•α€Š္α€”α€…္ျα€•α€Š္ ျα€–α€…္α€œာေα€œα€žα€Š္ ။α€žα€‘ံု ျα€•α€Š္ α€€ုိ α€œူ ထမ်ားα€…ု ျα€–α€…္ေα€žာα€™ြα€”္ထမ်ဳိးα€žားတိုα‚•α€€ α€α€Š္ေထာင္ေα€œα€žα€Š္ ။ α€žေα€›ေခတၱα€›ာျα€•α€Š္α€€ုိ α€œူα€™်ားα€…ုျα€–α€…္ေα€…ာ ပ်ဴ ထမ်ဳိးα€žားတိုα‚•α€€ α€α€Š္ေထာင္ေα€œα€žα€Š္ ။ ထုိျα€•α€Š္ႏွα€…္ျα€•α€Š္တြင္ α€—ုα€’αΆα€˜ာα€žာထြα€”္းα€€ားေα€œα€žα€Š္ ။ ထုိ ျα€•α€Š္ႏွα€…္ျα€•α€Š္ α€žα€Š္ တစ္ခါတစ္္α€›ံ α€žα€„့္ျမတ္၍ တစ္ခါတစ္α€›ံ α€…α€…္α€™α€€္ ျα€–α€…္ပြားတက္ၾကေα€œα€žα€Š္ ။ α€€ α€žိုα‚• ျဖင့္ α€™ြα€”္ ႏွင့္ ပ်ဴ တိုα‚• ၌ α€…α€Š္းα€œံုးα€™ႈα‚•α€™α€›ွိα€˜ဲ ေα€”α€œာခဲ့α€›ာ ၊ α€žα€€ၠα€›ာဇ္ αˆα€α€ ေα€œာα€€္တြင္ ေျα€™ာα€€္α€˜α€€္α€›ွိ α€”α€”္ေခ်ာင္ျα€•α€Š့္α€›ွင္α€žα€Š္  α€žေα€›ေခတၱα€›ာ α€€ုိ တုိα€€္၍ ပ်ဴ ထမ်ဳိးα€žား ထေျα€™ာα€€္ထမ်ား α€€ုိ α€–α€™္းα€šူα€žြားႏိုင္ေα€œα€žα€Š္ ။
ျα€™α€”္α€™ာ တိုα‚• ေα€›ာα€€္α€œာျခင္း
ထုိထခိုα€€္တြင္ ျα€™α€”္α€™ာα€Ÿု ေα€αšေα€žာ ထမ်ဳိးα€žားα€™်ားα€žα€Š္ ျα€™α€”္α€™ာႏိုင္ငံ ထတြင္းα€žိုα‚• ၀င္α€œာα€…ျပဳၾကေα€œα€žα€Š္ ။ ကတစ္ၾကိα€™္တြင္ α€œူဦးေα€›α€œα€Š္းα€™်ား၍ တစ္α€…ုတစ္ေ၀းα€α€Š္း ၀င္α€œာျခင္းα€œα€Š္း ျα€–α€…္α€Ÿα€”္တူေα€œα€žα€Š္ ။ ျα€™α€”္α€™ာတိုα‚•α€žα€Š္ ေα€€်ာα€€္α€†α€Š္ခရိုင္ α€α€Š္α€›ွိα€›ာေα€’α€žα€ြင္ ေα€›ွးဦးα€…ြာ စခန္းခ် ေနထုိင္ၾကေα€œα€žα€Š္ ။ ထိုေα€’α€žα€ြင္ ေဇာ္ဂ်ီျα€™α€…္ ၊ ပန္းေα€œာင္းျα€™α€…္ ၊ α€…α€™ံုျα€™α€…္တိုα‚• α€…ီးဆင္းα€œွ်α€€္α€›ွိα€›ာ  ဆန္စပါး α€…ေα€žာ ေα€€ာα€€္ပဲα€žီးႏွံထေျα€™ာα€€္ထမ်ား α€…ိုα€€္ၾကေα€œα€žα€Š္ ။ ထိုေα€’α€žα€ြင္ ပ်ဴ ထခ်ဳိ႕တိုα‚• ႏွင့္၎ ၊ α€™ြα€”္ထခ်ဳိα‚• တုိα‚•ႏွင့္၎ ေတြα‚•αΎα€€α€žျဖင့္ α€—ုα€’αΆα€˜ာα€žာတရားα€€ုိ  ထုိα€žူ တို႕ထံα€™ွ ၾကားα€”ာခြင့္ရၾကေα€œα€žα€Š္ ။ α€€ာα€œ ၾကာျမင့္ေα€žာ္ ပ်ဴ ၊ α€™ြα€”္ ၊ျα€™α€”္α€™ာ တုိα‚•α€…α€Š္းα€œံုးα€™ိ၍ ပုဂံျα€•α€Š္α€€ုိ α€α€Š္ေထာင္ေα€œα€žα€Š္ ။ ထခ်ဳိα‚•α€œα€Š္း ခ်င္းေတာင္ ၊ ရခုိင္α€›ိုးα€™ ေတာင္ တုိα‚•α€€ုိ ေα€€်ာ္၍ ရခုိင္တုိင္းေျα€™ာα€€္ပိုင္း ထရပ္တြင္ ေα€α€žာα€œီျα€•α€Š္α€€ုိ α€α€Š္ေထာင္ ေနထုိင္ေα€œα€žα€Š္ ။
ပုဂံျα€•α€Š္
ပုဂံ ေα€›ႊျα€™ိဳα‚•ေတာ္α€€ုိ α€žα€€ၠα€›ာဇ္ αˆα„α‰ ခုႏွα€…္တြင္  ပ်α€₯္ျပားမင္း α€α€Š္ ေα€œα€žα€Š္  ။ ထုိမင္းα€α€Š္ေဆာα€€္ခဲ့ေα€žာ ထုတ္ျα€™ိဳα‚•α€›ိုးα€›ွိ α€žα€›α€•ါ ျα€™ိဳကတံခါးα€žα€Š္ α€šα€ုတိုင္ α€α€Š္α€œွ်α€€္α€›ွိေα€œα€žα€Š္ ။ ပုဂံျα€•α€Š္ α€€ုိ α€α€Š္စထခါα€€ေα€žာ္ ပုဂံျα€•α€Š္၏ ထက်α€š္ထ၀န္းα€žα€Š္  ျα€™α€”္α€™ာႏိုင္ငံ α€‘α€œα€š္ပိုင္းေα€’α€ž တစ္၀ိုα€€္ေα€œာα€€္α€žာ ျα€–α€…္ေα€œα€žα€Š္ ။ ထုိေα€’α€ž တ၀ိုα€€္တြင္ ပ်ဴ ၊α€™ြα€”္ ၊ ျα€™α€”္α€™ာ ၊ ခ်င္း ၊ ကရင္ ၊α€›ွα€™္း  ထစရွိα€žα€Š္တုိα‚• ပါ၀င္ေα€žာ ပုဂံα€žားတိုα‚•α€žα€Š္  ေα€€ာα€€္ပဲα€žီးႏွံα€…ိုα€€္ပ်ဳိး ၍ ေα€” ထုိင္α€…ားေα€žာα€€္ၾကေα€œα€žα€Š္ ။ α€—ုα€’αΆα€˜ာα€žာ ထျပင္ နတ္α€€ုိ ၎၊ နဂါးα€€ုိ ၎၊ α€‘α€›α€Š္းၾကီးα€™်ားα€€ုိ ၎ α€€ုိးα€€ြα€š္ၾကေα€œα€žα€Š္ ။
ထေα€”ာ္ရထာ  ႏွင့္ α€›ွင္α€‘α€›α€Ÿံ
ထေα€”ာ္ရထာမင္းၾကီး (၁၀၄၄ -၁၀၇၇) α€œα€€္ထက္α€žိုα‚•ေα€›ာα€€္ေα€žာထခါ ၊ ထုိမင္းα€”ွွွွင့္ α€›ွင္ α€‘α€›α€Ÿံ တုိα‚• ထားထုတ္α€™ႈα‚•ေၾကာင့္ ပုဂံျα€•α€Š္α€žα€Š္ α€…α€Š္းα€œံုးα€œာα€žα€Š္ ။ α€šα€ုေခတ္ ျα€•α€Š္ေထာင္α€…ု  ျα€™α€”္α€™ာႏိုင္ငံ α€”ီးပါးေα€œာα€€္ α€€်α€š္၀န္းα€œာ၍ ထင္ထား ေတာင့္တင္း α€œာေα€œα€žα€Š္ ။ ေα€›ွးဦးα€…ြာ α€™ြα€”္တုိα‚•၏α€žα€‘ံုျα€™ိဳα‚•α€žα€Š္ ပုဂံα€Ÿုေα€αšေα€žာ ျα€™α€”္α€™ာႏိုင္ငံ၏ ပင္α€œα€š္ α€žေα€˜ၤာဆိပ္ျα€™ိဳ႕ၾကီး  ျα€–α€…္α€œာေα€œα€žα€Š္ ။ နတ္ α€€ိုးα€€ြα€š္α€™ႈα‚• ၊ နဂါးα€€ုိးα€€ြα€š္α€™ႈα‚• ၊ α€‘α€›α€Š္းၾကီး α€€ုိးα€€ြα€š္α€™ႈ႕တိုα‚• α€Šိွဳးα€™ွိα€”္၍ α€—ုα€’αΆα€žာα€žα€”ာα€žα€Š္ တစ္ႏိုင္ငံα€œံုးထြα€”္းα€€ားα€œာေα€œα€žα€Š္ ။ ထိ္ႏိα΅α€šႏွင့္ တိုα€€္α€›ိုα€€္ ထဆက္ထဆံα€›ွိ ၍α€šα€₯္ေα€€်းα€™ႈα‚• တိုးတက္α€œာေα€œα€žα€Š္ ။ ထေα€”ာ္ရထာမင္း α€œα€€္ထက္တြင္ α€žီα€Ÿုိα€ ္ ႏိုင္ငံ ျပန္α€œα€Š္ ထူေထာင္ေα€›းထတြα€€္ ျα€™α€”္α€™ာႏိုင္ငံα€žα€Š္ α€€α€™ာၻ႕ႏိုင္ငံ တစ္ႏိုင္ငံ ထျα€–α€…္ျဖင့္ α€žီα€Ÿိုα€ ္ ထား ထကူα€‘α€Šီ ေပးႏိုင္ခဲ့ေα€œα€žα€Š္ ။ α€šα€ုတိုင္ ေα€€်ာ္ေα€…ာα€œွ်α€€္α€›ွိေα€žာ ေα€›ႊα€…α€Š္းခံု ေစတီေတာ္ၾကီးα€€ုိα€œα€Š္း α€α€Š္ခဲ့ေα€œα€žα€Š္ ။ စပါး ၊ ဆန္ေα€› ၊ ေပါေပါα€™်ားα€™်ား  α€…ိုα€€္ႏိုင္ေထာင္ ေα€€်ာα€€္α€†α€Š္ခရိုင္α€›ွိ α€†α€Š္ေျα€™ာင္းα€™်ားα€€ုိ ျပဳျပင္ခဲ့ေα€œα€žα€Š္ ။ α€€ α€žိုα‚•ျဖင့္ α€šα€ုေခတ္ α€™ြα€”္၊ ျα€™α€”္α€™ာ၊ ရခုိင္ ၊ ခ်င္း ၊ ကရင္ ၊ α€›ွα€™္း ထစရွိေα€žာ ျα€•α€Š္ေထာင္α€…ုα€žားα€™်ား၏ α€˜ုိးα€˜ြား α€˜ီα€˜α€„္တုိα‚•α€žα€Š္  ထေα€”ာ္ရထာမင္းၾကီးα€œα€€္ထက္α€™ွα€…၍ ပုဂံα€Ÿုေα€αšေα€žာ ျα€™α€”္α€™ာႏိုင္ငံ၏ α€…α€Š္းα€œံုးα€™ႈα‚• ၊α€šα€₯္ေα€€်းα€™ႈα‚•၊α€€α€™ာၻ႕ေα€›းα€›ာ ပါ၀င္α€€ူα€Šီα€™ႈ႕တုိα‚•α€žα€Š္  ကၽြႏု္ပ္တိုα‚•၏ α€™ြα€”္ျမတ္ေα€žာ ထေα€™ြ ထႏွα€…္တုိ႕ပင္ ျα€–α€…္ေα€•α€žα€Š္ ။
α€€်α€”္α€…α€…္α€žား ႏွင့္ α€›ွင္ α€‘α€›α€Ÿံ
ထေα€”ာ္ရထာမင္းၾကီး α€œြα€”္ေα€žာထခါ α€žားေတာ္ ေα€…ာα€œူးမင္းα€”α€”္းတက္ေα€œα€žα€Š္ ။ ထုိမင္းα€žα€Š္ ထထုပ္ ထခ်ဳပ္ ထထိα€”္းα€‘α€žိα€™္း ၌ α€™α€œိမၼာα€žျဖင့္ α€₯ႆပဲခူးျα€™ိဳα‚•α€…ား ငရမန္α€€ာα€”္း ပုα€”္α€€α€”္ေα€œα€žα€Š္ ။ ေα€…ာα€œူးမင္းα€žα€Š္ ငရမန္α€€ာα€”္း α€žူပုα€”္α€€ုိ တြα€”္းα€œွα€”္ျခင္းα€™ျပဳႏိုင္α€›ွိေα€œα€žα€Š္ ။ ေα€”ာα€€္ဆံုးတြင္ ေα€…ာα€œူးမင္းα€€ြပ္α€™်α€€္ျခင္း ခံα€›ေα€œα€žα€Š္ ။ေα€…ာα€œူးမင္းα€™α€›ွိေα€žာထခါ ထေα€”ာ္ရထာမင္း၏ α€žားေတာ္တစ္ပါးျα€–α€…္ေα€žာ α€€်α€”္α€…α€…္α€žား α€žα€Š္ ပုဂံα€…α€…္α€žα€Š္ တိုα‚•α€€ုိ α€…ုα€›ံုး၍ α€žူပုα€”္α€›α€”္α€€ုိ ႏွိα€™္ႏွင္းα€›ာ ေထာင္ျမင္ေα€œα€žα€Š္ ။ α€€်α€”္α€…α€…္α€žားမင္း α€žα€Š္ (αα€αˆα„ -၁၁၁၃) α€œα€€္α€›ံုးα€›α€Š္α€€ုိ α€žံုးေα€žာα€›α€”္α€žူα€€ုိ α€œα€€္α€›ုံးα€›α€Š္ျဖင့္ပင္ ႏွိα€™္နင္းေထာင္ျမင္ခဲ့ေα€œα€žα€Š္ ။ α€žိုα‚•α€›ာတြင္ ေထာင္ျမင္α€™ႈα‚•α€€ုိα€›ျပီးα€žα€Š္ႏွင့္ တစ္ျပိဳင္α€”α€€္ α€œα€€္α€›ံုးα€›α€Š္α€€ုိ α€™α€žံုးေတာ့ပဲ ႏွα€œံုးα€›α€Š္α€€ုိα€žာ α€žံုးေေα€œေတာ့α€žα€Š္ ။ ထို္မင္းα€žα€Š္ ျα€•α€Š္တြင္း ဆူပူ ေα€žာင္းα€€်α€”္းα€™ႈα‚•α€™်ားေၾကာင္း α€žားတကြဲ ၊ α€™α€šားတကြဲ ျα€–α€…္α€›ျခင္း ၊ေα€žေၾကပ်α€€္α€…ီးၾကရျခင္း ၊ ဆန္ေရစပါးα€›ွားပါးα€›ျခင္း ၊ α€žာα€žα€”ာေတာ္ ဆုတ္α€šုတ္α€›ျခင္းတို႕ထတြα€€္ α€‘α€œြα€”္ေၾကကြဲေတာ္α€™ူေα€œα€žα€Š္ ။ ထုိα‚•ေၾကာင့္ α€›ွင္α€‘α€›α€Ÿံ ႏွင့္ တို္ပင္၍ ျα€™α€”္α€™ာα€”ိုင္ငံေတာ္ ၏ ျပန္α€œα€Š္ထူေထာင္ေα€›း α€€ိα€…α₯တုိα‚•α€€ုိ ေဆာင္α€›ြα€€္ေα€œα€žα€Š္ ။ α€žားတကြဲ ၊α€™α€šားတကြဲ ျα€–α€…္ခဲ့ၾကေα€žာα€žူα€™်ားထား ျပန္α€œα€Š္ဆံုေတြα‚•ႏိုင္ၾကေထာင္ ေဆာင္α€›ြα€€္ေပးα€žα€Š္ ။ ထစားထစာα€™α€›ွိေα€žာα€žူတို႕ထား  ဆန္စပါး α€žီးႏွံေထာα€€္ပံ့α€žα€Š္ ။ ထ၀တ္ပုဆိုးα€›ွားပါး α€žူတို႕ထား ထ၀တ္ပုဆိုးေပးα€€α€™္းα€žα€Š္ ။ ထုပ္ခ်ဳပ္ေα€›းတြင္ ျα€™α€”္α€™ာα€™်ားα€žာα€™α€€  ပ်ဴ α€™ြα€”္ တုိα‚•α€žα€Š္α€œα€Š္း ၀င္ေα€›ာα€€္ေဆာင္α€›ြα€€္ၾကေα€œα€žα€Š္ ။ ထခ်ဳဳိα‚• ထခ်ဳိα‚• ေα€žာ တိုင္းα€žူျα€•α€Š္α€žား α€™်ား၏ ဆႏၡကုိ α€œုိα€€္ေα€œ်ာေα€žာ α€žေα€˜ာျဖင့္ နတ္α€€ုိးα€€ြα€š္α€™ႈα‚” ၊နဂါးα€€ိုးα€€ြα€š္ α€™ႈ႕တုိα‚•α€€ုိ ခြင့္ျပဳေα€œα€žα€Š္ ။ α€™ြα€”္ ထႏုα€•α€Šာ ၊ပ်ဴထနုα€•α€Šာ ၊ျα€™α€”္α€™ာ ထႏုα€•α€Šာတိုα‚•α€€ုိ၎ ခြင့္ျပဳခ်ီးျα€™ွင့္ေα€œα€žα€Š္ ။
တဖန္ ျα€•α€Š္တြင္းေα€žာင္းα€€်α€”္းα€™ႈα‚•ေၾကာင့္ α€œြင့္ပါးပ်α€€္α€…ီးၾကေα€žာ ပိဋကတ္ေတာ္α€™်ားα€€ုိ ျပန္α€œα€Š္α€…ုေဆာင္း၍ ထမွα€”္ထကန္α€žိုα‚• ေα€›ာα€€္ေထာင္ ျပန္α€œα€Š္α€α€Š္းျဖတ္ေα€…ေα€œα€žα€Š္ ။ တိုင္းα€žူျα€•α€Š္α€žားα€™်ားα€™ြα€”္ျမတ္ေα€žာ α€€ုိα€š္ႏႈတ္ႏွα€œ့ုးα€žံုးတက္ေထာင္  α€—ုα€’αΆα€˜ာα€žာα€…ာေပကုိ α€žα€„္ၾကားေα€œ့α€œာေα€…α€žေα€œα€žα€Š္ ။ရတနာ α€žံုးပါး၌ αΎα€€α€Š္α€Šိဳျခင္းα€›ွိα€œာၾကေထာင္ α€α€™α€Š္းေတာ္ ထေα€”ာ္ရထာ α€α€Š္ထားေတာ္α€™ူခဲ့ ေα€žာေα€›ႊα€…α€Š္းခံု ေစတီေတာ္α€€ုိ ဆက္α€œα€€္၍α€α€Š္ေတာ္α€™ူေα€œα€žα€Š္ ။ ထုိ႕ထျပင္ α€€α€™ာၻေα€•αš၌ α€‘α€žα€•αΈာα€š္ဆံုး တစ္ဆူျα€–α€…္ေα€žာ ထာα€”ႏၡာဂူα€˜ုα€›ားα€€ုိα€œα€Š္း α€α€Š္ေတာ္α€™ူခဲ့α€žα€Š္ ။ ထုိမင္းα€œα€€္ထက္α€™ွ α€…၍ ပုဂံႏိုင္ငံα€žား ထေျα€™ာα€€္ထျα€™ားတိုα‚•α€žα€Š္ α€—ုα€’αΆα€žာα€žα€”ာ၌ α€šံုαΎα€€α€Š္α€œာၾက၍ ေစတီ ၊ ဂူ ၊α€˜ုα€›ားေα€€်ာင္းα€€α€”္ ထေျα€™ာα€€္ထျα€™ားα€€ုိ ေဆာα€€္α€œုပ္α€œႈα€’ါα€”္းၾကေα€œေတာ့α€žα€Š္ ။ ထုိα€žိုα‚•ေဆာα€€္α€œုပ္α€œႈα€’ါα€”္းαΎα€€α€žα€Š္ႏွင့္ထမွ်  α€—ုα€’αΆα€˜ာα€žာ ထႏုα€•α€Šာα€™်ားျα€–α€…္ၾကေα€žာ α€—ိα€žုα€€ာ ၊ပန္းခ်ီ ၊ပန္းပု ၊ပန္းေတာ့ ၊ပန္းတေα€™ာ့ α€•α€Šာα€™်ားα€œα€Š္းထြα€”္းα€€ားα€œာၾကေα€œα€žα€Š္ ။ ေပရြα€€္ေα€•αš၌၎ ေα€€်ာα€€္ျပားေα€•αš၌၎ ေα€›ွးဦးα€…ြာ ပ်ဴα€…ာ ၊α€™ြα€”္α€…ာ  ထုိα‚•ေα€”ာα€€္ ျα€™α€”္α€™ာα€…ာ တိုα‚•α€€ုိ ေα€›းα€žားျခင္းα€œα€Š္း ထြα€”္းα€€ားα€œာေα€œα€žα€Š္ ။ထခ်ဳိα‚•ေα€žာ ေစတီ ၊ ဂူ α€˜ုα€›ားα€™်ားႏွင့္ေα€€်ာα€€္α€…ာတိုα‚•α€€ုိ ပုဂံျα€™ိဳα‚•ေα€Ÿာင္း၌ α€šα€ုတိုင္ α€–ူးျမင္ႏိုင္ေα€œα€žα€Š္ ။ ထုိေစတီ ဂူα€˜ုα€›ားα€™်ားႏွင့္တကြ ၊ ပုဂံထႏုα€•α€Šာ ၊ ပုဂံေα€€်ာα€€္α€…ာတုိα‚•α€žα€Š္ α€šα€ုေခတ္ ျα€•α€Š္ေထာင္α€…ုα€žားα€™်ား၏ ပုဂံေခတ္ α€˜ုိးα€˜ြားα€˜ီα€˜α€„္တုိα‚•၌ α€…α€Š္းα€œံုးα€™ႈα‚• ထင္ထားေတာင့္တင္းα€™ႈα‚•၊ α€šα€₯္ေα€€်းα€™ႈ႕တုိα‚• α€™ားα€™ားမတ္မတ္ α€α€Š္α€›ွိခဲ့ေၾကာင္း α€žα€€္ေα€žျα€–α€…္ေα€œα€žα€Š္ ။ ထိုေစတီ ဂူ α€˜ုα€›ား ထႏုα€•α€Šာ ေα€€်ာα€€္α€…ာတိုα‚•α€žα€Š္α€œα€Š္း ကၽြႏု္ပ္တုိα‚• ျα€•α€Š္ေထာင္α€…ုα€žားα€™်ား ၏α€™ြα€”္ျမတတ္ေα€žာ ထေα€™ြထႏွα€…္တုိ႕ပင္ ျα€–α€…္ေα€œα€žα€Š္ ။ α€€်α€”္α€…α€…္α€žားမင္းၾကီး α€œα€€္ထက္၌ ပင္ တရုတ္ ( α€…ိα€”ျα€•α€Š္ ( ၀ါ ) α€…ိα€”္α‚”ျα€•α€Š္) α€žိုα‚• α€žံေα€…α€œႊတ္၍ α€™α€Ÿα€™ိတ္α€–ြဲα‚•ေα€œα€žα€Š္ ။ ထုိα€žိုα‚• α€™α€Ÿာ α€™ိတ္α€–ြဲα‚•α€žျဖင့္ ပုဂံျα€•α€Š္ၾကီးα€žα€Š္ ႏွα€…္ေပါင္း ၂၀၀ ပါးခန္α‚• တရုတ္ျα€•α€Š္ႏွင့္ α€‘αΎα€€α€Š္α€‘α€žာ ေα€›ာင္းα€α€š္ဆက္ဆံ၍ ျငိα€™္းခ်α€™္းခဲ့ေα€œα€žα€Š္ ။
ႏွα€…္ေပါင္း ၂၀၀ α€œြα€”္ေα€žာ္
α€€်α€”္α€…α€…္α€žားမင္းၾကီး α€œြα€”္ေတာ္α€™ူα€žα€Š့္ေα€”ာα€€္ ဆက္ခံၾကေα€žာ ပုဂံမင္းα€™်ားႏွင့္ ပုဂံ ျα€•α€Š္α€žူျα€•α€Š္α€žားတုိα‚•α€žα€Š္ ထေα€”ာ္ရထာမင္းၾကီး ႏွင့္ α€€်α€”္α€…α€…္α€žားမင္းၾကီးတုိα‚• ထုတ္ျα€™α€…္ခ်ခဲ့ေα€žာ α€˜ာα€žာ α€žာα€žα€”ာ  α€šα€₯္ေα€€်းα€™ႈα‚• ထုပ္ခ်ဳပ္ေα€›းα€™ွ်တမႈα‚• α€…α€Š္းα€œံုးα€™ႈ႕တိုα‚•α€€ုိ ထေျချပဳα€œွ်α€€္ ျα€™α€”္α€™ာႏိုင္ငံ တစ္၀န္းα€œံုးα€€ုိ α€”ွα€…္ေပါင္း ၂၀၀ α€”ီးပါးခန္α‚• ျငိα€™္းခ်α€™္းα€žာα€šာေထာင္ α€…ီα€™ံခန္႕ခြဲ၍ α€žိုα€€္α€žိုα€€္၀န္း၀န္း ေနထိုင္α€œာခဲ့ၾကေα€œα€žα€Š္ ။ α€žိုα‚”α€›ာတြင္ α€€α€™ာα»α€žα€€ၠα€›ာဇ္ ၁၂၅၀ ျα€•α€Š့္ေα€œာα€€္၌ ထာα€›ွ α€‘α€œα€š္ပိုင္းα€™ွ α€…၍ α€…α€…္α€™ီးေတာα€€္α€œာေα€œေတာ့α€žα€Š္ ။ ထုိα€…α€…္α€™ီးα€€ုိ α€™ြα€”္ဂို တာတာ ( တရုတ္) α€œူα€™်ဳိးα€€α€…၍ ေα€™ႊးေα€œα€žα€Š္ ။ ထိုα€™ြα€”္ဂို တာတာ α€…α€…္α€žα€Š္တုိα‚•α€žα€Š္ ျမင္းα€…ီးထရာ၌၎ ၊ေα€œးျα€™ားထတက္၌၎ ကၽြα€™္းα€€်င္ၾကေα€œα€žα€Š္ ။ ထာα€›ွ α€‘α€œα€š္ပိုင္း ၊ ထေα€”ာα€€္ပိုင္း၊ထေα€›ွ႕ပိုင္းတုိα‚•α€€ုိ တုိα€€္ခိုα€€္ေထာင္ ျမင္αΎα€€α€žα€Š္ ။ α€₯ေα€›ာပ ထေα€›ွ႕ပိုင္းα€€ုိ ပင္ ေထာင္ျမင္္ခဲ့ေα€œα€žα€Š္ ။  ပုဂံျα€•α€Š္၌ α€”α€›α€žီα€Ÿα€•ေတ့မင္း ( ၁၂၅၄ -αα‚αˆα‡ ) α€…ိုးα€…ံေα€”α€…α€₯္တြင္ α€™ြα€”္ဂိုတာတာတိုα‚•၏ α€˜ုရင္ α€€ုα€—ေα€œα€α€”္မင္းၾကီးα€žα€Š္  တရုတ္  (α€…ိα€”ျα€•α€Š္ ( ၀ါ) α€…ိα€”္α‚”ျα€•α€Š္ ) ျα€•α€Š္α€‘α€œံုးα€€ုိ  α€žိα€™္းα€€်ဴံးေထာင္ျမင္ေα€œα€žα€Š္ ။ ထုိα‚•ေα€”ာα€€္ α€€ူα€—ေα€œα€α€”္ မင္းၾကီးα€žα€Š္ ၁၂၇၁ α€™ွα€…၍ တာတာ  (တရုတ္) α€…α€…္α€žα€Š္တုိα‚•α€€ုိ ပုဂံα€žိုα‚• α€œႊတ္ေα€œα€žα€Š္ ။ αα‚αˆα‡ ခုα€”ွα€…္တြင္ ေျα€™ာα€€္α€˜α€€္α€”α€š္စပ္၌  တာ တာ (တရုတ္ ) α€…α€…္α€žα€Š္တုိα‚•α€€ို ပုဂံα€…α€…္α€žα€Š္တိုα‚• α€€ မခုခံႏိုင္α€žα€Š္α€™ွ α€… ၍ ထထိတ္α€α€œα€”္α‚•ျα€–α€…္α€€ာ ပုဂံျα€•α€Š္ ပ်α€€္α€žြားေα€œေတာ့α€žα€Š္ ။
α€™ြα€”္ ၊ α€›ွα€™္း ၊ ျα€™α€”္α€™ာ တိုα‚•၏ ထေα€›းα€žα€…္
ပုဂံျα€•α€Š္ ပ်α€€္ေα€žာထခါ ႏိုင္ငံေတာ္ α€€α€…α€₯့္α€€α€œ်ားျα€–α€…္ေα€œα€žα€Š္ ။ ေထာα€€္ထရပ္ေα€’α€ž ၌ α€›ွိေα€žာ ပဲခူး ၊ α€’α€œ ျα€•α€Š္တိုα‚•၌ ၎ ၊ရခုိင္α€˜α€€္၌၎ α€žူတစ္α€œူ ငါတစ္မင္း မင္းα€™ူၾကေα€œေတာ့α€žα€Š္ ။ ထိုထခါတြင္ ပုဂံα€”ိုင္ငံ ထတြင္း၌ ေα€™ြးα€–ြားၾကီးျပင္း၍ ပုဂံျα€•α€Š္၌ α€•α€Šာတက္ေျα€™ာα€€္ခဲ့ေα€žာ α€‘α€žα€ၤα€šာ ၊ α€›ာα€‡α€žαΎα€€ၤα€”္ ၊ α€žီα€Ÿα€žူ α€›ွα€™္းα€Šီေα€”ာင္တုိα‚•α€žα€Š္ ပုဂံမင္း၏ α€™ူႈးမတ္α€™်ားပီα€žα€…ြာ တာ တာ တုိα‚• ေα€”ာα€€္ထပ္ တိုα€€္ခုိα€€္α€œာα€žα€Š္ α€€ုိ တြα€”္းα€œွα€”္α€”ိုင္ၾကေα€œα€žα€Š္ ။ ေα€”ာင္ထခါ ထုိα€Šီေα€”ာင္တုိα‚•α€žα€Š္ α€‘α€Šာေα€’α€žα€ြင္ ႏုိင္ငံ ျငိα€™္ခ်α€™္းေထာင္ ေဆာင္α€›ြα€€္α€”ိုင္၍ ေα€€်ာα€€္α€†α€Š္ခရိုင္၌ ျမင္α€…ိုင္းျα€™ိဳ α‚• ၊ မကၑရာျα€™ိဳα‚• ၊  ပင္α€œα€š္ျα€™ိဳ႕တိုα‚•α€€ုိ α€α€Š္ၾကေα€œα€žα€Š္ ။ ထုိα‚•ေα€”ာα€€္ ဆက္ခံၾကေα€žာ မင္းα€™်ားα€žα€Š္ ပင္းα€šျα€™ိဳα‚• ၊ ထင္း၀ျα€™ိဳα‚• ၊α€…α€…္α€€ုိင္းျα€™ိဳα‚•  တိုα‚•α€€ုိ α€α€Š္ၾကျပန္ေα€œα€žα€Š္ ။  ထေၾကေα€’α€žα€ြင္ α€™ြα€”္တိုα‚•α€žα€Š္ ပဲခူးျα€™ိဳα‚•α€€ုိ ျပ၍ေနထုိင္ၾကေα€œα€žα€Š္ ။ ဝါα€›ီα€šူမင္းဆက္တြင္ α€›ာဇာဓိα€›ာဇ္မင္း ၊ α€˜ုရင္မၾကီးα€›ွင္ေα€…ာပု ၊ ဓမၼေစတီမင္းတုိα‚• α€žα€Š္ ထင္α€›ွားေα€€်ာ္ေα€…ာα€žα€Š္ ။ ထုိမင္းα€™်ား α€œα€€္ထက္တြင္ α€‘α€Šာ α€”ွင့္ ထေၾက ထဆက္ထဆံα€™်ားေα€œα€žα€Š္ ။ တစ္α€–α€”္ ရခိုင္α€˜α€€္တြင္α€œα€Š္း ေα€œာင္းၾကက္ျα€™ိဳα‚• ၊ ထုိα‚•ေα€”ာα€€္ ေျα€™ာα€€္ဦးျα€™ိဳα‚•α€™်ားα€€ုိ  α€α€Š္ေထာင္ၾကေα€œα€žα€Š္ ။ α€™ြα€”္ ၊ ျα€™α€”္α€™ာ ၊ α€›ွα€™္းတိုα‚• ႏွင့္ ထဆက္ထဆံ ထျα€™ဲα€›ွိα€žα€Š္ ။တစ္ခါတစ္α€›ံ α€˜α€‚ၤα€œားမင္း၏ထေႏွာင့္α€‘α€šွα€€္α€€ုိ ခံα€›α€žα€Š္ ။ေα€”ာင္ထခါ ထေα€”ာα€€္α€₯ေα€›ာα€•α€žားα€™်ားျα€–α€…္ၾကေα€žာ ေα€•αšα€ူဂီ တိုα‚• ၏ ထေႏွာင့္α€‘α€šွα€€္α€€ုိ ခံα€›ေα€œα€žα€Š္။
ထူးျခားခ်α€€္ α€žံုးခု
α€€α€žိုα‚•ျဖင့္ α€‘α€Šာေα€’α€žα€ြင္ ထင္း၀ျα€™ိဳα‚•၌၎၊ ထေၾကေα€’α€žα€ြင္  α€Ÿံα€žာ၀တီပဲခူးျα€™ိဳα‚•၌၎ ၊ရခုိင္α€˜α€€္တြင္ ေျα€™ာα€€္ဦးျα€™ိဳα‚•၌၎ ၊α€™ြα€”္၊ ျα€™α€”္α€™ာ ၊ရခုိင္ ၊ α€›ွα€™္း တုိα‚•α€žα€Š္ ပုဂံပ်α€€္ေα€žာ αα‚αˆα‡- ခုα€”ွα€…္ α€™ွ ၁၅၃၁ -ခုႏွα€…္ထထိ ႏွα€…္ေပါင္း ၂၅၀ α€”ီးပါးα€™ွ် ထီးα€”α€”္းျပိဳင္ျပဳ၍ေနၾကေα€œα€žα€Š္။ထို ႏွα€…္ေပါင္း ၂၅၀ α€”ီးပါးၾကာျမင့္ေα€žာα€€ာα€œα€‘α€ြင္း ထူးျခားေα€žာ ထခ်α€€္ α€žံုးခ်α€€္α€€ုိ α€žိျမင္α€”ိင္ေα€œα€žα€Š္ ။ တစ္ခ်α€€္α€™ွာ ေျα€™ာα€€္α€˜α€€္α€™ွ α€›ွα€™္း ထမ်ဳိးα€žား ထေျα€™ာα€€္ထျα€™ားပင္α€œွ်င္ α€™ြα€”္ဂို တာ တာ တုိα‚•α€›α€”္ေၾကာင့္ ျα€™α€”္α€™ာα€”ိုင္ငံ α€‘α€Šာေα€’α€ž ၊ ထေၾကေα€’α€ž တိုα‚•α€€ုိ ထႏွံ႕ထျပားဝင္α€œာေနထုိင္ၾကျခင္းျα€–α€…္ေα€œα€žα€Š္ ။ ထခ်ဳိα‚•α€œα€Š္း ထေα€›ွα‚•α€˜α€€္ ေတာင္တန္းေα€’α€žα€™်ား၌α€žာ ေနထုိင္ၾကေα€œα€žα€Š္ ။ ထျခားတစ္ခ်α€€္α€™ွာ α€—ုα€’αΆα€žာα€žα€”ာေတာ္α€”ွင့္ ပုဂံα€šα€₯္ေα€€်းα€™ႈ႕တိုα‚•α€žα€Š္  α€‘α€Šာ ၊ထေၾက ႏွင့္ ရခုိင္တုိ႕တြင္ ဆက္α€œα€€္ပ်ံα‚•ႏွံα‚•ုျခင္းျα€–α€…္ေα€œα€žα€Š္ ။ α€€်α€”္တစ္ခ်α€€္α€™ွာ ထင္း၀ထီးα€”α€”္း ၊ေျα€™ာα€€္ဦး ထီးα€”α€”္းတုိ႕တြင္ ဧခ်င္း ၊ ေα€™ာ္α€€ြα€”္း ၊ ပ်ဳိα‚• ၊ ရတု α€…ေα€žာ ျα€™α€”္α€™ာα€…ာေပ ထြα€”္းα€€ားα€œာျခင္းျα€–α€…္ေα€œα€žα€Š္ ။ ထင္ဒ၀တြင္ α€›ွင္α€₯တၱα€™ေα€€်ာ္ ၊ α€›ွင္α€™α€Ÿာα€žီα€œα€ံα€ž ၊  α€›ွင္α€›α‚’α€žာα€› တုိα‚•α€žα€Š္၎ ၊ေျα€™ာα€€္ဦးတြင္ ထဒူးမင္းα€Šိဳα€žα€Š္ ၎ ထင္α€›ွားေα€€်ာ္ေα€…ာေα€žာ α€…ာဆုိၾကီးα€™်ားျα€–α€…္ၾကေα€œα€žα€Š္ ။
ျα€™α€”္α€™ာα€”ိုင္ငံ ၏ ထင္ထားα€žα€…္
α€žα€€ၠα€›ာဇ္ - ၁၅၅၀ ေα€œာα€€္α€žိုα‚• ေα€›ာα€€္ေα€žာထခါ ျα€™α€”္α€™ာႏုိင္ငံတြင္ ထီးျပိဳင္ α€”α€”္းျပိဳင္α€™်ားα€›ွိαΎα€€α€žျဖင့္ ထင္ထားႏုံα‚•ေα€”ေα€žာ ႏိုင္ငံေတာ္ ထေျခထေα€”α€žα€Š္ α€’ုတိိα€šα€‘αΎα€€ိα€™္α€…α€Š္းα€œံုးႏိုင္၍ ထင္ထား ျပန္ေα€€ာင္းα€œာေα€žာ ထေျခထေα€”α€žိုα‚• တစ္စတစ္α€… ေျပာင္းα€œာေα€œα€žα€Š္ ။ ၁၅၃၀ ျα€•α€Š့္α€”ွα€…္ေα€œာα€€္တြင္ ကရင္  ၊ျα€™α€”္α€™ာ ထေျα€™ာα€€္ထျα€™ား ေနထိုင္ၾကေα€žာ α€€α€šားျα€•α€Š္α€”α€š္ ထပါထ၀င္ ထထက္α€…α€…္ေတာင္းျα€™α€…္၀ွα€™္းေα€’α€ž၌ ေခါင္းေဆာင္ေα€€ာင္းα€™်ားေα€•αšα€‘ြα€€္α€œာၾကေα€œα€žα€Š္ ။ ထုိပုဂၢိဳα€œ္တုိα‚• α€™ွာ မင္းၾကီးα€Šိဳ ၊ တပင္ေα€›ႊထီး ႏွင့္ α€˜ုရင့္ေα€”ာင္တုိα‚• ျα€–α€…္ေα€œα€žα€Š္ ။ ေα€›ွးဦးα€…ြာ ေကတုမတိီ ေတာင္ငူျα€™ိဳα‚•α€€ုိ α€α€Š္၍ ႏိုင္ငံေတာ္ α€…α€Š္းα€œံုးေα€›းα€€ုိ စတင္ေဆာင္α€›ြα€€္α€œာα€›ာ α€˜ုရင့္ေα€”ာင္မင္းၾကီးα€œα€€္ထက္၌ ေထာင္ျမင္ေα€œα€žα€Š္ ။
α€˜ုရင့္ေα€”ာင္မင္း ( ၁၅၅၁- αα…αˆα )
ထုိမင္းα€œα€€္ထက္တြင္ ထင္း၀ ၊ ျα€•α€Š္ ၊ ေတာင္ငူ၊α€Ÿံα€žာ၀တီ α€Ÿူ၍ ထီးျပိဳင္ α€”α€”္းျပိဳင္ α€™α€›ွိေတာ့ေခ် ။ တစ္ထုပ္တစ္ခ်ဳပ္ေထာα€€္တြင္ ျပန္α€œα€Š္α€…α€Š္းα€œံုးα€™ိ၍ ထင္α€žα€…္ထားα€žα€…္α€›α€œာေα€œα€žα€Š္ ။ ထုိα€™ွ်α€žာα€™α€€ေα€žး α€žα€€ၠα€›ာဇ္ -၁၁၀၀ေα€œာα€€္α€™ွα€…၍ တစ္စတစ္α€… ၀င္α€œာေနထုိင္ၾကေα€žာ ကခ်င္ထမ်ဳိးα€žားα€™်ားα€žα€Š္α€œα€Š္း ေျα€™ာα€€္α€˜α€€္တစ္α€œႊားတြင္ ထေျα€™ာα€€္ထျα€™ားတစ္α€…ုတစ္ေ၀းα€α€Š္းα€›ွိေနၾကျပီျα€–α€…္α€›ာ α€œူထင္ထား တုိးα€œာျပန္ေα€œα€žα€Š္ ။ α€˜ုရင့္ေα€”ာင္မင္းႏွင့္ α€™ႈးမတ္တိုα‚•α€žα€Š္ α€…α€…္α€€ုိ α€œိုα€œားα€™ိα€žျဖင့္ ဇင္းα€™α€š္ ၊ α€šိုးα€’α€šား တုိα‚•α€€ုိ တိုα€€္α€›ာ ေထာင္ျမင္α€™ႈα‚•α€€ုိα€›ေα€œα€žα€Š္ ။ α€žိုα‚•α€›ာတြင္ ထိုေထာင္ျမင္α€™ႈα‚•α€žα€Š္ α€šာα€šီα€™ွ်α€žာျα€–α€…္၍ ထေα€›းၾကီးα€œွα€žα€Š္ α€™α€Ÿုတ္ေခ် ။ ထေα€›းၾကီးေα€žာထခ်α€€္α€™ွာ ထုိျပန္α€œα€Š္α€…α€Š္းα€œံုးα€™ႈα‚•α€›α€›ွိα€œာေα€žာေၾကာင့္ ထေα€›ွα‚•α€˜α€€္ တစ္α€œႊားα€žိုα‚• α€”α€š္ခ်ဲα‚•α€œာေα€žာ α€₯ေα€›ာပတိုα€€္α€žား ေα€•αšα€ူဂီ တုိα‚•α€›ုတ္တရက္ ခ်α€₯း္ကပ္ျခင္းα€™ျပဳႏိုင္ျခင္းပင္ ျα€–α€…္ေα€œα€žα€Š္ ။ α€˜ုရင့္ေα€”ာင္α€œα€€္ထက္တြင္ ျα€•α€Š္α€žူတိုα‚• ထက်ဳိးငွာ ႏိုင္ငံေတာ္ထတြင္း တရားα€…ီရင္α€›ာ၌ တရားα€™ွ်တမႈα€›ွိေထာင္ α€“α€™αΌα€žα€္α€€်α€™္းα€™်ား ျပ႒ာα€”္းျခင္း ၊ α€€ုα€”္ေα€›ာင္းα€€ုα€”္α€α€š္ျပဳα€›ာ၌ ထျငင္းပါားα€™ႈα‚•α€™α€›ွိေထာင္ ထေα€œးတင္းေတာင္းα€žα€္α€™ွတ္ျခင္း ၊α€›ွα€™္း ေတာင္တန္း ေα€’α€žα€™်ား၌ α€—ုα€’α΅α€žာα€žα€”ာေတာ္ ပြင့္α€œα€„္းေထာင္ ေဆာင္α€›ြα€€္ျခင္း ၊ ျα€™α€”္α€™ာႏိုင္ငံထတြင္း၌ ဆိတ္ ၊ ႏြား α€…α€žα€Š့္ တိα€›α€…ာၦန္တုိα‚• ၏ ထေα€žြးα€‘α€žားျဖင့္ α€šα€‡္ပူေဇာ္ေα€žာ ထေα€œ့ဆုိးα€€ုိ α€–်α€€္α€žိα€™္းျခင္း ၊ႏိုင္ငံျခားေα€›းα€›ာတြင္ ထထူးα€žျဖင့္ α€žီα€Ÿိုα€ ္ကၽြα€”္းႏွင့္ α€‘αΎα€€α€Š္α€‘α€žာ ဆက္ဆံျခင္းတိုα‚•α€€ုိျပဳခဲ့α€žα€Š္ ျα€–α€…္α€›ာ ပုဂံေခတ္α€™ွ  α€žα€€္ဆင္းα€œာေα€žာ ပုဂံα€šα€₯္ေα€€်းα€™ႈα‚•α€žα€Š္ ထားα€žα€…္α€™ာα€”္α€žα€…္α€›α€œာα€žα€Š္α€Ÿု  ဆိုα€”ိုင္ေα€œα€žα€Š္ ။
ျα€™α€”္α€™ာႏုိင္ငံ α€”ွင့္ α€₯ေα€›ာပ
α€€α€™ာα»α€žံုး α€žα€€ၠα€›ာဇ္ ၁၀၀ေα€œာα€€္α€™ွ α€…၍ တရုတ္α€”ိုင္ငံα€™ွ ပိုး ၊α€–ဲ α€…ေα€žာ α€€ုα€”္ပစα₯α€Š္းတုိα‚•α€žα€Š္ ၎ ၊ထင္α€’ိုα€”ီးα€›ွားကၽြα€”္းα€…ုα€™ွ  ငရုတ္ေα€€ာင္း ၊ ဇီα€šာ ၊ α€€α€›ေ၀း α€…ေα€žာ α€Ÿα€„္းေα€™ႊးα€‘α€žီးထရြα€€္ α€€ုα€”္ပစα₯α€Š္းတုိα‚•α€žα€Š္၎ ထိႏၡိα€šႏိုင္ငံα€™ွ  ေα€›ႊα€‘α€Š္ ၊ေငြα€‘α€Š္ ၊ ပိတ္ေα€€ာင္း ၊ပိတ္ေခ်ာ α€…ေα€žာ α€€ုα€”္ပစα₯α€Š္းα€™်ားတုိα‚•α€žα€Š္၎ ထေα€”ာα€€္α€₯ေα€›ာα€•α€žိုα‚• ေα€›ာα€€္ခဲ့ၾကေα€œα€žα€Š္ ။ ထုိα€€ုα€”္ပစα₯α€Š္းတုိα‚•α€€ုိ ထမ်ားထားျဖင့္ ထာရပ္α€€ုα€”္α€žα€Š္ၾကီးα€™်ားα€€ တရုတ္ ႏိုင္ငံ ၊ထင္α€’ိုα€”ီးα€›ွားα€”ိုင္ငံ ၊ ထိႏိα΅α€š ႏိုင္ငံတိုα‚•၌α€α€š္၍ α€›ြα€€္α€žေα€˜ၤာျဖင့္ α€₯ေα€›ာα€•α€žိုα‚• α€šူα€žြားေα€œα€žα€Š္ ။ထုိထာရပ္α€€ုα€”္α€žα€Š္ၾကီးα€™်ားα€žα€Š္ ထုိα€€ုα€”္ပစα₯α€Š္းထေျα€™ာα€€္ထျα€™ားα€€ုိ α€₯ေα€›ာပ၌ ေα€›ာင္းခ်α€›ာ ထျမတ္ထစြα€”္း ထေျα€™ာα€€္ထျα€™ားα€›ေα€œα€žα€Š္ ။ α€žα€€ၠα€›ာဇ္ ၁၅၀၀ ေα€œာα€€္α€žိုα‚• ေα€›ာα€€္ေα€žာထခါ α€₯ေα€›ာပတိုα€€္α€›ွိ ေα€•αšα€ူဂီႏိုင္ငံα€™ွ α€€ုα€”္α€žα€Š္α€™်ားα€žα€Š္ α€™ိα€™ိတိုα‚• α€€ုိα€š္ပိုင္ α€›ြα€€္α€žေα€˜ၤာα€™်ားျဖင့္ α€™ိα€™ိတိုα‚•α€€ုိα€š္တိုင္ ပင္α€œα€š္ခရီးα€žိုα‚•α€žြား၍ ထေα€›ာင္းα€‘α€α€š္ျပဳα€œုိၾကေα€œα€žα€Š္ ။ α€žိုα‚•α€›ာတြင္ ထာရပ္α€€ုα€”္α€žα€Š္α€™်ားα€žα€Š္ ထေႏွာင့္α€‘α€šွα€€္ေပးေα€œ့α€›ွိα€žျဖင့္ ထာα€›α€€္α€žေα€˜ၤာα€™်ားα€žြားα€œာေα€žာ α€œα€™္းα€žိုα‚• α€™α€œာα€›ဲα€˜ဲ α€œα€™္းα€žα€…္α€€ုိ α€›ွာေα€œα€žα€Š္ αα„α‰αˆ -- ခုႏွα€…္တြင္ ေα€•αšα€ူဂီႏိုင္ငံα€žား ဗတ္α€…α€€ုိဒဂါးα€™ား α€žα€Š္ ထာα€–α€›ိα€€ တုိα€€္ ေတာင္ပိုင္းα€€ုိ ပတ္၍ ထိႏိα΅α€šႏိုင္ငံα€žိုα‚•ေα€›ာα€€္ေထာင္ α€œာα€”ိုင္ေα€œα€žα€Š္ ။ ထုိထခါα€™်α€…၍ ေα€•αšα€ူဂီ α€›ြα€€္α€žေα€˜ၤာ ထေျα€™ာα€€္ထျα€™ားေα€›ာα€€္α€œာ၍ ထာရပ္α€žေα€˜ၤာα€™်ားα€€ုိ တုိα€€္ခိုα€€္α€–်α€€္ဆီးေα€œα€žα€Š္ ။ α€™ိα€™ိတုိα‚• α€€ုိα€š္တိုင္α€œα€Š္း ထာα€›ွတိုα€€္ႏိုင္ငံα€™်ားႏွင့္ တိုα€€္α€›ိုα€€္ ထေα€›ာင္းα€‘α€α€š္ျပဳေα€œα€žα€Š္ ။ ထိုα€žို႕ထေα€›ာင္းα€‘α€α€š္ျပဳα€›ာα€™ွ ထစျပဳ၍ α€”α€š္ခ်ဲα‚•α€…ိတ္α€™်ားျα€–α€…္ေα€•αšα€œာα€€ာ ထီα€›α€”္ ( ပါα€›ွား ) ႏိုင္ငံတြင္ ထိုα€™ာဇ ျα€™ိဳα‚•α€€ုိ၎ ၊ထိႏိα΅α€šႏိုင္ငံတြင္ ဂို၀ါျα€™ိဳα‚•α€€ုိ၎ ၊α€•α€žွ်ဳးကၽြα€”္းဆြα€š္တြင္  α€™α€œႅα€€ာျα€™ိဳα‚•α€€ုိ၎ တိုα€€္ခိုα€€္α€žိα€™္းα€šူေα€œα€žα€Š္ ။ ထုိα‚•ေα€”ာα€€္ ေα€•αšα€ူဂီ α€”α€š္ခ်ဲ႕တိုα‚•α€žα€Š္ ရခုိင္α€€α€™္းေျα€α€žိုα‚•ေα€›ာα€€္α€œာ၍ ထေႏွာင့္α€‘α€šွα€€္ေပးေα€œ့α€›ွိα€žα€Š္ ။ α€žိုα‚•α€›ာတြင္ α€Ÿံα€žာ၀တီ α€˜ုရင့္ေα€”ာင္မင္းၾကီးα€œα€€္ထက္တြင္  ျα€™α€”္α€™ာႏိုင္ငံα€…α€Š္းα€œံုး၍ ထင္ထားေတာင့္တင္းေα€”α€žျဖင့္ ထုိေα€•αšα€ူဂီα€”α€š္ခ်ဲα‚•α€™်ားα€žα€Š္ ထေႏွာင့္α€‘α€šွα€€္α€™ေပး၀ံ့ၾကေခ် ။ α€˜ုရင့္ေα€”ာင္ မင္းတရားၾကီး၏ တပ္α€™ေတာ္α€™်ား၌ ထေျα€™ာα€€္ေα€žα€”α€္α€žားα€™်ားထျဖင့္α€žာ ထမႈ႕ထမ္းαΎα€€α€žα€Š္α€€ α€™်ားα€žα€Š္ ။
ထေα€”ာα€€္α€˜α€€္α€œြα€”္မင္းႏွင့္ ေα€•αšα€ူဂီα€”α€š္ခ်ဲα‚•
α€˜ုရင့္ေα€”ာင္မင္းတရားၾကီးα€œြα€”္ေα€žာထခါ တိုင္းျα€•α€Š္ α€…α€Š္းα€œံုးα€™ႈα‚• ပ်α€€္ပ်ားα€œာα€žα€Š္ ။ထုိထခါ ငဇကၤာ ေα€αš α€’ီα€—α€›α€…္တုိ ေခါင္းေဆာင္ေα€žာ ေα€•αšα€ူဂီ α€”α€š္ခ်ဲα‚• ထခ်ဳိα‚•α€žα€Š္ α€žα€”္α€œ်င္ျα€™ိဳα‚•α€€ုိ α€žိα€™္းα€šူ၍  α€™ုတၱα€™ ၊α€Ÿံα€žာ၀တီ ၊ ေတာင္ငူ တိုα‚•α€€ုိပါ ေα€”ာα€€္ထပ္α€žိα€™္းα€šူα€›α€”္ ၾကံα€›ြα€š္α€œွ်α€€္ေα€”ေα€œα€žα€Š္ ။ ထုိထခါ α€˜ုရင့္ေα€”ာင္မင္းတရားၾကီး၏ ေျα€™းေတာ္ျα€–α€…္ေα€žာ α€™α€Ÿာဓမၼရာဇာ ထေα€”ာα€€္α€˜α€€္α€œြα€”္မင္း ( ၁၆၀၅ -αα†α‚αˆ ) α€žα€Š္ ထင္း၀မ် α€‘α€œံုးထရင္းႏွင့္ ခ်ီα€œာ၍ α€žα€”္α€œ်င္ α€€ုိ ေα€•αšα€ူဂီ α€”α€š္ခ်ဲα‚• α€’ီα€—α€›α€…္ တုိα‚• ၏ α€œα€€္α€™ွ ျပန္α€žိα€™္းα€›ေα€œα€žα€Š္ ။ ထိုα€™ွ်α€žာα€™α€€ေα€žး ေα€•αšα€ူဂီ α€”α€š္ခ်ဲα‚•၏ α€›α€”္α€€ုိ ထျပီးထပိုင္ α€žုတ္α€žα€„္ α€œိုα€€္α€›ေα€œα€žα€Š္ ။ထုိထခါα€™ွ α€…၍ ျα€™α€”္α€™ာႏိုင္ငံα€žα€Š္ ေα€•αšα€ူဂီ α€”α€š္ခ်ဲα‚•α€›α€”္α€™ွ α€œြတ္ကင္းα€žြားေα€œေတာ့α€žα€Š္ ။
ဒတ္ (ခ်္) ၊ထဂၤα€œိ္ပ္ ၊ ျပင္α€žα€…္
ေα€•αšα€ူဂီ  α€”α€š္ခ်ဲ႕တုိα‚•α€žα€Š္ α€žα€€ၠα€›ာဇ္ -၁၆၀၀ေα€€်ာ္ေα€œာα€€္α€™ွα€…၍ ျα€™α€”္α€™ာα€”ိုင္ငံ၌α€žာα€™α€€ ထေα€›ွα‚•α€˜α€€္တစ္ခြင္၌α€œα€Š္းထေα€›းα€”ိα€™့္α€œာေα€œα€žα€Š္ ။ α€‘α€˜α€š္ေၾကာင့္ဆိုေα€žာ္ α€₯ေα€›ာပတုိα€€္α€›ွိ ေα€Ÿာ္α€œα€”္ (ဒတ္ခ်္) α€”ိုင္ငံα€™်ာ ဒတ္(ခ်္) α€€ုα€”္α€žα€Š္α€™်ားတုိα‚•α€žα€Š္ ထဂၤα€œα€”္ႏိုင္ငံ α€™ွ ထဂ္α€œိပ္α€€ုα€”္α€žα€Š္α€™်ား တုိα‚•α€žα€Š္α€œα€Š္း α€™ိα€™ိတိိုα‚•α€€ုိα€š္ပိုင္ α€›ြα€€္α€žေα€˜ၤာα€™်ားျဖင့္α€œာ၍ ေα€•αšα€ူဂီ တုိα‚• ႏွင့္ ထျပိဳင္ထဆိုင္ ထေα€›ာင္းα€‘α€α€š္ျပဳႏိုင္ေα€žာေၾကာင့္ ျα€–α€…္ေα€œα€žα€Š္ ။ ထုိα‚•ျပင္ ထုိα€žိုα‚• ထေα€›ာင္းα€‘α€α€š္ျပဳၾကရင္း α€žူတို႕ထခ်င္းခ်င္းတိုα€€္ခိုα€€္ေα€žာေၾကာင့္α€œα€Š္း ျα€–α€…္ေα€œα€žα€Š္ ။ ေα€•αšα€ူဂီ တိုα‚• တန္ခုိးေα€™ွးα€™ွိα€”္α€žြားျပီးα€žα€Š့္ေα€”ာα€€္ ဒတ္ခ်္ α€€ုα€”္α€žα€Š္ႏွင့္ ထဂၤα€œိပ္α€€ုα€”္α€žα€Š္တုိα‚” ထျပင္ ျပင္α€žα€…္α€€ုα€”္α€žα€Š္α€™်ားα€œα€Š္း ျα€™α€”္α€™ာႏိုင္ငံα€žိုα‚• ေα€›ာα€€္α€œာျပန္ေα€œα€žα€Š္ ။ ထုိ α€€ုα€”္α€žα€Š္ထားα€œံုးပင္α€œွ်င္ ျα€™α€”္α€™ာ့ ကၽြα€”္းα€žα€…္ ၊ ေα€›α€”ံ တုိα‚•α€€ုိ α€œုိခ်င္ၾကေα€œα€žα€Š္ ။ ကၽြα€”္းα€žα€…္α€”ွင့္ ေα€›α€”ံတိုα‚•α€€ုိ α€œုိခ်င္ၾကေα€œα€žα€Š္ ။ ကၽြα€”္းα€žα€…္ႏွင့္ ေα€›α€”ံα€€ုိ α€›ြα€€္α€žေα€˜ၤာα€™်ား α€α€Š္α€›ာ ျပင္ဆင္α€›ာတုိ႕တြင္ α€‘α€žံုးျပဳၾကေα€œα€žα€Š္ ။ ထုိα‚•ေၾကာင့္ α€™ုတၱα€™ ျα€™ိဳα‚• ၊ပဲခူးျα€™ိဳα‚• ၊α€žα€”္α€œွ်င္ျα€™ိဳα‚•၊ ပုα€žိα€™္ျα€™ိဳα‚•၊ ေျα€™ာα€€္ဦးျα€™ိဳα‚• တုိα‚•၌ α€€ုα€”္တိုα€€္α€™်ားα€–ြင့္α€œွα€…္၍  ထေα€›ာင္းα€‘α€α€š္ျပဳၾကေα€œα€žα€Š္ ။ ဒတ္ခ်္ α€€ုα€”္α€žα€Š္တိုα‚•α€žα€Š္ ထင္း၀ျα€™ိဳα‚•၌ပင္  α€€ုα€”္တိုα€€္α€™်ားα€–ြင့္၍ ထေα€›ာင္းα€‘α€α€š္ျပဳၾကေα€œα€žα€Š္ ။ ဒတ္ခ်္ α€€ုα€”္α€žα€Š္ တိုα‚•α€žα€Š္ ထင္း၀ ျα€™ိဳα‚•၌ ပင္ α€€ုိα€š္တိုင္ α€–ြင့္α€”ိုင္ေα€œα€žα€Š္ ။ α€žိုα‚”α€›ာတြင္ ေα€”ာင္ထခါ၌ α€›ုပ္α€žိα€™္းα€žြားေα€œα€žα€Š္ ။
ဦးေထာင္ေα€‡α€š် ႏွင့္ ဦးေထာင္α€œွ
α€žα€€ၠα€›ာဇ္ -၁၇၅၀ α€œြα€”္ေα€žာ္ထခါ α€™α€Ÿာဓမၼရာဇာဓိပတိ မင္းα€œα€€္ထက္၌ တိုင္းျα€•α€Š္α€™ျငိα€™္α€™α€žα€€္ျα€–α€…္α€œာေα€œα€žα€Š္ ။  α€‘α€Šာတြင္ မဏိပူα€›α€€α€œα€Š္း α€…α€…္α€žα€Š္တုိα‚•α€žα€Š္ ထခါထခြင့္ရတိုင္း ႏိုင္ငံေတာ္ထတြင္းခ်င္းနင္း၀င္းေα€›ာα€€္၍ α€œုα€šα€€္α€–်α€€္ဆီးေα€œ့α€›ွိေα€œα€žα€Š္ ။ ထေၾကတြင္ α€Ÿံα€žာ၀တီα€›ွိျα€™ိဳ႕၀န္α€žα€Š္ ထင္း၀ထီးα€”α€”္းα€€ုိ α€œုိခ်င္α€žျဖင့္ ပုα€”္α€€α€”္ေα€œα€žα€Š္ ။ α€™α€Ÿာα€›ာဇာဓိပတိ မင္းα€žα€Š္α€€α€œα€Š္း α€…α€…္α€žα€Š္တုိα‚•၏ α€›α€”္α€€ုိα€œα€Š္း ထျပီးထပိုင္ မတားဆီးႏိုင္ ။ α€Ÿံα€žာ၀တီ α€€ α€žူပုα€”္α€›α€”္α€€ုိα€œα€Š္း α€™ႏွα€™္နင္းα€”ိုင္ ျα€–α€…္α€œာ၍ ေα€”ာα€€္ဆံုးတြင္ ထထက္α€‘α€Šာ ၀မ္းα€˜ဲ ထင္းα€…ံα€›ြာα€žား ဆင္၀န္ေα€Ÿာင္း ဦးေထာင္α€œွα€žα€Š္ α€—α€Šားα€’α€œα€˜ြဲ႕ခံျပီးα€œွ်င္ ထင္းα€α€žို႕ခ်ီ တက္α€žိα€™္းပိုα€€္ေα€œα€žα€Š္ ။ α€™α€Ÿာဓမၼရာဇာဓိပတိ α€€ုိα€œα€Š္း α€€ြတ္α€™်α€€္ α€œုိα€€္ေα€œα€žα€Š္ ။ ထုိထခါ α€™ုဆိုးα€˜ုိျα€™ိဳα‚•α€™ွ ဦးေထာင္ေα€‡α€š်α€žα€Š္္ ဦးေထာင္α€œွ၏α€žα€…α₯ာα€€ုိ မခံα€œုိα€žျဖင့္ ဦးေထာင္α€œွ၏ တပ္α€™်ားα€€ုိ ခံတိုα€€္၍ ထင္း၀ α€€ုိျပန္α€žိα€™္းေα€œα€žα€Š္ ။  ထေα€œာင္းမင္းα€˜ြဲ႕ခံα€€ာ  မင္း ထျα€–α€…္α€€ုိ α€šူα€œိုα€€္ေα€œα€žα€Š္ ။ ထုိα‚•ေα€”ာα€€္ ဧရာ၀တီျα€™α€…္α€€ုိ ဆန္၍ ဦးေထာင္α€œွတပ္တုိα‚•α€€ုိ α€œုိα€€္တုိα€€္α€›ာ α€›α€”္α€€ုα€”္ျα€™ိဳ႕ထထိ ေထာင္ျမင္ေα€œα€žα€Š္ ။ α€žိုα‚•α€›ာတြင္ ပုα€žိα€™္ ၊α€žα€”္α€œ်င္ ၊ α€Ÿံα€žာ၀တီ ၊α€™ုတၱα€™ တိုα‚•α€€ား ဦးေထာင္α€œွ ၏ α€”α€š္ထတြင္း ၌ပင္ α€›ွိေα€œေα€žးα€žα€Š္ ။ ထင္း၀ထီးα€”α€”္းα€›α€œုိα€™ႈ႕ထတြα€€္ ဦးေထာင္ေα€‡α€š် (၀ါ) ထေα€œာင္းမင္းတရား ႏွင့္ ဦးေထာင္α€œွ ( ၀ါ ) α€—α€Šားα€’α€œ တိုα‚•α€žα€Š္  ထုိα€žိုα‚• ထၾကိတ္α€‘α€”α€š္ တိုα€€္ခုိα€€္ေနၾကစα€₯္တြင္  ထိႏိα΅α€š ၌ ထျပိဳင္ထဆုိင္ α€”α€š္ခ်ဲα‚•ေနၾကေα€žာ ထဂၤα€œိပ္ ႏွင့္ ျပင္α€žα€…္တုိα‚•α€žα€Š္ ျα€™α€”္α€™ာႏိုင္ငံတြင္ α€œα€Š္း ထုိ ထတိုင္းပင္α€œွ်င္ ထျပိဳင္ထဆိုင္ α€”α€š္ခ်ဲα‚•α€… ျပဳα€œာေα€œျပီ ။ ထုိα€”α€š္ခ်ဲα‚• တုိα‚•α€žα€Š္ ထေα€›ာင္းα€‘α€α€š္ ထခြင့္ထေα€›း ၊ထေျခခံ စခန္း ထခြင့္ထေα€›း ၊ αΎα€žα€‡ာထာဏာ ထခြင့္ထေα€›းတို႕ထတြα€€္ α€‘α€Šာတစ္ခြင္တြင္ ထုိထခါα€€ ေထာင္ျမင္α€™ႈα‚•α€›ေနဆဲျα€–α€…္ေα€žာ α€—α€Šားα€’α€œα€‘ား ေα€›ွးဦစြာ ေα€žα€”α€္ ထေျα€™ာα€€္α€…ေα€žာ α€œα€€္α€”α€€္ ထေထာα€€္ထပံ့α€€ုိ ထျပိဳင္ထဆိုင္ေပးၾကေα€œα€žα€Š္ ။ α€žိုα‚•α€›ာတြင္ ထေα€œာင္းမင္းတရားα€˜α€€္α€™ွ ထႏိုင္ရရပံုေα€•αšေတာ့α€™α€Š့္ ထရိပ္ထေα€›ာင္ျမင္α€œာေα€žာထခါ ထဂၤα€œိပ္တိုα‚•α€žα€Š္ ထေα€œာင္းမင္းတရား α€˜α€€္α€žိုα‚• α€€ူးေျပာင္း၍ ထေα€œာင္းမင္းတရားα€žိုα‚•α€žာα€œွ်င္ α€œα€€္α€”α€€္ ထေထာα€€္ထပံ့ေပးေα€œေတာ့α€žα€Š္ ။ ျပင္α€žα€…္တုိα‚• α€™ွာα€€ား α€—α€Šား α€’α€œ α€žို႕ပင္ α€œα€€္α€”α€€္ထေထာα€€္ထပံ့ ေပးျα€™ဲ ေပးေα€œα€žα€Š္ ။ α€€α€žိုα‚•ျဖင့္ ထေျα€™ာα€€္ထျα€™ား ေα€žေα€€် ပ်α€€္α€…ီးၾကရျပီးα€žα€Š့္ေα€”ာα€€္ ေα€”ာα€€္ဆံုးတြင္ α€œူထင္ထား ေα€€ာင္းα€œွ ေα€žာ ထေα€œာင္းမင္းတရားα€žα€Š္ ျα€™α€”္α€™ာႏိုင္ငံ ထားα€œံုးα€€ုိ ေထာင္ျမင္၍ α€œα€€္α€”α€€္ α€œα€€္α€›ံုးျဖင့္ပင္ α€‘α€Šာ ထေၾက ထရပ္တုိα‚•α€€ုိ α€…ုα€…α€Š္းေပးခဲ့α€›ေα€œα€žα€Š္ ။
α€€ုα€”္းေα€˜ာင္ဆက္မင္းတိုα‚• ၏ ထင္ထား
ထေα€œာင္းမင္းတရား ( ၁၇၅၂ - ၆၀ ) α€žα€Š္ ပထမ α€€ုα€”္းေα€˜ာင္မင္းဆက္ျα€–α€…္ေα€œα€žα€Š္ ။  ထိုမင္းα€™ွ ဆင္းα€žα€€္၍ α€˜ိုးေတာ္မင္းတရား ( αα‡αˆα‚ - ααˆαα‰ ) α€œα€€္ထက္ထထိ  ျα€™α€”္α€™ာႏိုင္ငံ၏ ထင္ထားα€žα€Š္ ၾကီးα€™ားα€žα€Š္ထက္ ၾကီးα€™ားα€œာ၍ မင္းတိုα‚• ၏ ၀ါα€’ α€žα€Š္α€œα€Š္း တိုα€€္ခုိα€€္α€žိα€™္းပိုα€€္ခ်င္ေα€žာ α€”α€š္ခ်ဲ႕၀ါα€’ ျα€–α€…္α€œာα€žα€Š္α€Ÿု ဆိုα€žα€„့္ေα€œα€žα€Š္ ။  ေα€›ွးဦးα€…ြာ α€šိုးα€’α€šား α€€ုိ ေထာင္α€žα€Š္။ ထုိα‚•ေα€”ာα€€္ တရုပ္ျα€•α€Š္ α€€ုိ α€…ိုးα€™ိုးα€œ်α€€္ေနၾကေα€žာ α€™α€”္ခ်ဳးမင္း ၏ α€…α€…္α€žα€Š္တိုα‚• ထိပါးα€œာα€žα€Š္ α€€ိုတြα€”္းα€œွα€”္ ႏိုင္α€žα€Š္ ။ ထိုα‚•ေα€”ာα€€္ မဏိပူα€› ႏွင့္ ထာα€žံျα€•α€Š္ တိုα‚•α€€ုိ ေထာင္ျပန္ေα€œα€žα€Š္ ။ ထိုα‚•ေα€”ာα€€္ ရခိုင္ျα€•α€Š္တြင္ α€œα€€္α€›ွိမင္းα€€ုိ ရခိုင္α€™ႈးမတ္ ထခ်ဳိα‚•  α€™ႏွα€…္α€žα€€္ α€žα€Š္α€™ွ α€…၍ ေα€”ာα€€္ဆံုး၌ မင္းα€€ုိ ထီး α€”α€”္းα€™ွ ခ်ျပီးေα€”ာα€€္ ရခုိင္ ျα€•α€Š္α€€ုိ ျα€•α€Š္ α€™၌ α€‘α€Š့္α€žြင္းပူးေပါင္းα€œိုα€€္α€žα€Š္ ။ α€žိုα‚•α€›ာတြင္ တိုα€€္ခုိα€€္ α€žိα€™္းပိုα€€္ခ်င္ေα€žာ  ထို α€”α€š္ခ်ဲ႕၀ါα€’ေၾကာင့္ပင္α€œွ်င္ ထေα€žα€‘ေၾက ထပ်α€€္ထစီးα€™်ား၍ ႏိုင္ငံထားထင္ဆုတ္α€šုတ္α€œာ ေα€œα€žα€Š္ ။ α€šိုးα€’α€šား တိုα‚•α€žα€Š္ မၾကာα€™ီထတြင္း၌ ပင္ ျα€™α€”္α€™ာ α€…α€…္α€žα€Š္ တိုα‚•α€€ို ေတာ္α€œွα€”္ တိုα€€္ခိုα€€္ ႏိုင္၍ ေα€›ွးα€€ဲ့ α€žိုα‚• α€œြတ္α€œα€•္ျα€™ဲ α€œြတ္α€œα€•္α€žြားေα€œα€žα€Š္ ။ ထာα€žံ ၊မဏိပူα€› ၊ ရခိုင္တိုα‚•α€€ုိ α€›α€žျဖင့္ ထိႏၡိα€š ႏွင့္ α€”α€š္စပ္α€œာα€žα€Š္ ျα€–α€…္α€›ာ ထိႏိα΅α€š ထေျခခံစခန္းα€™ွ ေα€”၍ α€”α€š္ခ်ဲα‚•α€œိုေα€žးေα€žာ ထဂၤα€œိပ္တုိα‚•ႏွင့္ ေα€”ာင္ထခါတြင္ α€›α€”္α€…α€…္ျα€–α€…္ၾကရေα€œα€žα€Š္ ။ α€™α€”္ခ်ဳးမင္း ၏ α€…α€…္α€žα€Š္တိုα‚•α€€ုိ ျα€™α€”္α€™ာတိုα‚• α€€ တြα€”္းα€œွα€”္ႏိုင္ခဲ့ျခင္းα€žα€Š္α€žာα€œွ်င္ ျα€™α€”္α€™ာႏိုင္ငံထတြα€€္ ေα€€်းဇူးα€‘α€œြα€”္α€™်ားခဲ့α€žα€Š္ α€Ÿု ဆုိα€žα€„့္ေα€œα€žα€Š္ ။ α€˜ိုးေတာ္မင္းတရား α€œြα€”္ေတာ္α€™ူ၍ α€˜αΎα€€ီးေတာ္ မင္းတရား α€”α€”္းတက္α€œာေα€žာထခါ၌α€œα€Š္း တိုα€€္ခိုα€€္ α€žိα€™္းပိုα€€္ခ်င္ေα€žာ ထို α€”α€š္ခ်ဲ႕၀ါα€’α€žα€Š္ ျα€™α€”္α€™ာ့ ထီးα€”α€”္းတြင္ ေခတ္α€…ားတုα€”္းပင္ျα€–α€…္ေα€œα€žα€Š္ ။
α€€α€™ာၻ ႏွင့္ ျα€™α€”္α€™ာ
α€žα€€ၠα€›ာဇ္ ααˆα€α€ မတိုင္α€™ီကပင္ α€€α€™ာၻ႕ထေျခထေα€”α€žα€Š္  ေျပာင္းα€œဲေα€”ေα€œα€žα€Š္ ။ ထထူးα€žျဖင့္ α€₯ေα€›ာပ တိုα€€္α€žားတိုα‚• ၏ α€…ိတ္ႏွင့္ ထျပဳထမူတိုα‚• ေျပာင္းα€œဲေα€”ေα€œα€žα€Š္ ။ ႏိုင္ငံထုပ္ခ်ဳပ္ေα€›းα€˜α€€္တြင္ α€žα€€္ဦးဆံပိုင္ ထုပ္ခ်ဳပ္ေα€›းα€…α€”α€…္α€€ို α€™α€œုိα€œားေα€žာ α€…ိတ္ ၊ တိုင္းα€žူျα€•α€Š္α€žားα€™်ား α€€ုိα€š္တိုင္ α€œြတ္α€œြတ္α€œα€•္α€œα€•္ တရားα€™ွ်တစြာ ထုပ္ခ်ဳပ္ α€œိုေα€žာα€…ိတ္ တုိα‚•α€žα€Š္ ျα€–α€…္ေα€•αšα€œာၾကေα€œα€žα€Š္ ။ α€…ီးပြားေα€›းα€˜α€€္တြင္α€œα€Š္း ေα€›ေႏြးေငြ႕ထားႏွင့္ α€…α€€္α€šႏၱα€›ား တုိα‚•α€€ုိ တီထြင္α€œာαΎα€€α€žα€Š္ ျα€–α€…္α€›ာ ခ်α€Š္α€…α€€္ၾကီးα€™်ားα€€ုိ α€α€Š္၍ α€‘α€‘α€Š္α€‘α€œိပ္ ထေျα€™ာα€€္ထျα€™ား ထုတ္α€œုပ္ ႏိုင္α€œာα€žα€Š္ ။ α€™ီးရထား ွ ႏွင့္ ပင္α€œα€š္α€€ူး α€™ီးα€žေα€˜ၤာၾကီးα€™်ားα€€ုိ α€α€Š္၍ α€€α€™ာၻကုိ ပတ္α€€ာ ခရီးα€žြားα€œာႏိုင္α€œာα€žα€Š္ ။ ထိုထခါ ပိုα€œွ်ံေα€žာ α€‘α€‘α€Š္ α€œိပ္α€™်ား  ေα€›ာင္းခ်ႏုိင္α€›ာ ျα€–α€…္α€žα€Š့္ ေα€…်းα€€ြα€€္ α€€ုိα€›ွာ၍ ထျပိဳင္ထဆိုင္ ထေα€›ာင္းα€‘α€α€š္ျပဳα€›ာα€™ွα€…၍ ထာα€›ွတိုα€€္တြင္ α€”α€š္ခ်ဲ႕ခ်င္ေα€žာ α€…ိတ္α€œα€Š္ ျα€–α€…္ေα€•αšα€œာေα€œα€žα€Š္ ။ ထျပိဳင္ ထဆိုင္ ေα€…်းα€€ြα€€္α€›ွာ၍ ထျပိဳင္ ထဆိုင္ ထေα€›ာင္းα€‘α€α€š္ျပဳαΎα€€α€žူα€™်ားထနက္ ဒတ္ (ခ်္) α€€ုα€”္α€žα€Š္ ၊ ထဂၤα€œိပ္α€€ုα€”္α€žα€Š္၊ ျပင္α€žα€…္α€€ုα€”္α€žα€Š္တုိα‚•α€žα€Š္ ထေα€›ွα‚•α€˜α€€္၌ ထင္α€›ွားα€žူα€™်ားျα€–α€…္ေα€œα€žα€Š္ ။ ေα€…်းα€€ြα€€္α€›ွာရင္း ထျပိိဳင္ထဆိုင္ ထေα€›ာင္းα€‘α€α€š္ျပဳရင္း  ဒတ္ (ခ်္ ) α€€ုα€”္α€žα€Š္α€…ုα€žα€Š္ ထင္α€’ိုα€”ီးα€›ွား ကၽြα€”္းα€…ုႏိုင္ငံα€€ုိ တိုα€€္ခုိα€€္α€žိα€™္းပိုα€€္α€œိုα€€္ေα€œα€žα€Š္ ။ ထဂၤα€œိပ္α€€ုα€”္α€žα€Š္ α€…ုႏွင့္ ျပင္α€žα€…္ α€€ုα€”္α€žα€Š္α€…ုတိုα‚•α€žα€Š္ ထိႏိα΅α€šα€ြင္ α€…ိတ္၀မ္းα€€ြဲေနၾကေα€žာ α€™α€Ÿာα€›ာဇာမင္းα€™်ား  α€€ုိ ေျα€™ွာα€€္ပင့္ေပးရင္း ထိႏိα΅α€š α€”α€š္ေျα€™α€™်ားထေα€•αš၌ αΎα€žα€‡ာထာဏာ α€œႊα€™္းα€™ိုးα€œာၾကေα€œα€žα€Š္ ။ ထိုα‚•ေα€”ာα€€္ ထဂၤα€œိပ္ႏွင့္ ျပင္α€žα€…္ တိုα‚• ထခ်င္းခ်င္းတိုα€€္ခိုα€€္၍ ျပင္α€žα€…္αΎα€žα€‡ာခံ ထိႏိα΅α€š α€”α€š္ေျα€™α€™်ားα€€ုိ ထဂၤα€œိပ္တိုα‚•α€€ α€žိα€™္းပိုα€€္α€œိုα€€္ေα€œα€žα€Š္ ။ ထုိα‚•ေα€”ာα€€္ α€˜α€‚ၤα€œားα€”α€š္ α€€ုိ ထပ္α€žိα€™္းျပန္α€žα€Š္ ။ ျပင္α€žα€…္တုိα‚•α€žα€Š္ ထိႏိα΅α€šα€™ွ ထြα€€္ၾကရေα€žာ္α€œα€Š္း ထခဲα€™ေα€€် ျα€–α€…္ေα€”ေα€œα€žα€Š္ ။ ျα€™α€”္α€™ာႏိုင္ငံα€˜α€€္၌ ထေျခစခန္းျပဳ၍ ထိုထေျခစခန္းα€™ွ ထဂၤα€œိပ္α€€ုိ ျပန္တိုα€€္α€”ိုင္α€™α€Š္ဆိုα€œွ်င္ တိုα€€္ႏိုင္ေα€œα€žα€Š္ ။ ထဂၤα€œိပ္တိုα‚•α€žα€Š္ ထုိထခ်α€€္ α€€ုိ α€žိα€žα€Š္ျα€–α€…္α€›ာ ျပင္α€žα€…္ ၏ ေျα€α€œွα€™္းα€€ုိ α€™်α€€္ေျခမပ်α€€္ ေα€…ာင့္αΎα€€α€Š့္ေα€”ေα€œα€žα€Š္ ။
ျα€™α€”္α€™ာ ထဂၤα€œိပ္ α€…α€…္ပြဲ ႏွα€…္ၾကိα€™္
α€˜αΎα€€ီးေတာ္ α€˜ုα€›ားα€œα€€္ထက္α€žိုα‚•ေα€›ာα€€္ေα€žာထခါ တိုα€€္ခိုα€€္α€žိα€™္းပိုα€€္ခ်င္ေα€žာ ထဂၤα€œိပ္တိုα‚• ၏ α€”α€š္ခ်ဲα‚•α€…ိတ္α€žα€Š္ ၎၊ ျပင္α€žα€…္α€€ုိ α€™α€žα€€ၤာေα€”ေα€žာ α€…ိတ္α€žα€Š္၎ ျα€™α€”္α€™ာႏိုင္ငံ ပတ္၀န္းα€€်င္တြင္ ျα€–α€…္ေα€•αšေα€”ေα€œα€žα€Š္ ။ တစ္α€–α€”္ α€€ုα€”္းေα€˜ာင္မင္းဆက္α€™်ား α€žိα€™္းပိုα€€္ထားေα€žာ ထာα€žံ ႏွင့္ မဏိပူα€› ထေα€›းထတြα€€္α€œα€Š္းေα€€ာင္း ျα€™α€”္α€™ာα€™ႈးမတ္ထခ်ဳိα‚•၏ တက္ၾကြေα€”ေα€žာ α€…ိတ္α€žα€Š္α€œα€Š္း ျα€–α€…္ေα€•αšေα€”ေα€œα€›ာ ေα€”ာα€€္ဆံုး၌ ျα€™α€”္α€™ာ ထဂၤα€œိပ္တုိα‚• α€…α€…္ျα€–α€…္၍ ထာα€žံ ၊မဏိပူα€› ၊ ရခုိင္ ၊ α€α€”α€žၤာα€›ီ တုိα‚•α€€ုိ ααˆα‚α† ခုႏွα€…္တြင္ ထဂၤα€œိပ္α€€ α€žိα€™္းေα€œα€žα€Š္ ။ ထိုα‚• ေα€”ာα€€္ ဆက္α€œα€€္၍ ααˆα…α… -- ခုႏွα€…္တြင္ ျα€™α€”္α€™ာႏိုင္ငံ α€‘α€œα€š္ပိုင္း α€€ုိ ေျမထဲေတာင္ငူထထိိ α€žိα€™္းျပန္ေα€œα€žα€Š္ ။
မင္းတုα€”္းမင္း ( ααˆα…αƒ -α‡αˆ )
မင္းတုα€”္းမင္းα€œα€€္ထက္α€žိုα‚• ေα€›ာα€€္ေα€žာထခါ ရခုိင္ ၊α€α€”α€žၤာα€›ီ  ပါ၀င္ေα€žာ ေထာα€€္ ျα€™α€”္α€™ာႏိုင္ငံα€€ုိ ထဂၤα€œိပ္တုိα‚•α€€ ပိုင္၍ ေျမထဲေတာင္ငူ ေျα€™ာα€€္α€˜α€€္α€™ွ ထထက္ပိုင္းα€€ုိα€žာ ျα€™α€”္α€™ာမင္းပိုင္ေα€œα€žα€Š္ ။ မင္းတုα€”္းမင္းα€žα€Š္ α€€α€™ာၻေα€›းα€›ာα€€ုိ α€žိျမင္ေα€žာ မင္းျα€–α€…္ေα€œα€žα€Š္ ။ α€”ိုင္ခ်င္ၾကက္α€€ဲ့ α€žိုα‚• α€€်င့္ၾကံေα€žာ α€₯ေα€›ာပ α€”α€š္ခ်ဲ႕တုိα‚•၏ α€žေα€˜ာα€€ုိα€œα€Š္း ဆင္ျခင္α€™ိα€Ÿα€”္တူေα€œα€žα€Š္ ။ α€žိုα‚”α€›ာတြင္ ထဂၤα€œိပ္တုိα‚• α€”ွင့္ α€žα€„့္ျမတ္ေထာင္ ဆက္ဆံခဲ့α€›ာ ျα€™α€”္α€™ာပိုင္ ျα€™α€”္α€™ာႏိုင္ငံတြင္ α€”ွα€…္ေပါင္း  ထစိတ္α€™ွ် ျငိα€™္းခ်α€™္း၍ တုိးတက္α€™ႈα‚•α€›ွိα€œာေα€œα€žα€Š္ ။ ထုိႏွα€…္ေပါင္း ထစိတ္ထတြင္း၌ α€žာα€žα€”ာေα€›းတြင္ ပα€₯α₯α€™ α€žα€‚ၤါα€šα€”ာတင္ခဲ့ေα€œα€žα€Š္ ။ α€•α€Šာေα€›းတြင္ α€•α€Šာေတာ္α€žα€„္α€™်ားα€€ုိ α€₯ေα€›ာပ α€žိုα‚• α€œႊတ္၍ ေခတ္α€™ီ α€•α€Šာα€™်ားα€€ုိ α€žα€„္ေα€…α€žα€Š္ ။ α€…ီးပြားေα€›းတြင္ ထဂၤα€œိပ္တုိα‚•α€”ွင့္ဆက္ဆံ၍ ကၽြα€”္းα€žα€…္ ၊ ေα€›α€”ံတိုα‚•α€€ုိ ေα€›ာင္းခ်ႏိုင္ေα€œα€žα€Š္ ။ ျα€•α€Š္တြင္း၌α€œα€Š္း α€šα€€ၠα€”္းα€…α€€္ ၊ စပါးα€…α€€္ ၊ α€œႊα€…α€€္ ၊ပန္းα€€α€”္α€…α€€္  ၊α€žαΎα€€ားα€…α€€္ α€…ေα€žာ α€…α€€္α€™ႈα‚•α€œα€€္α€™ႈα‚• α€œုပ္ငန္းα€™်ားα€€ုိ ထူေထာင္ႏိုင္ေα€œα€žα€Š္ ။ ဧရာ၀တီျα€™α€…္ထတြင္း α€žα€š္α€šူပိုα‚•ေဆာင္ေα€›းထတြα€€္ α€™ီးα€žေα€˜ၤာα€™်ားα€€ုိ α€‘α€žံုးျပဳခဲ့α€žα€Š္ ။ ဒဂၤါးα€žြα€”္းခတ္၌ ထေα€›ာင္းα€‘α€α€š္ α€€ိα€…α₯တုိα‚•၌α€‘α€žျပာေငြထျα€–α€…္  α€žံုးα€…ြဲေα€…α€žα€Š္ ။ တိုင္းျα€•α€Š္ထုပ္ခ်ဳပ္ေα€›းတြင္ ထရာα€›ွိ ထမႈ႕ထမ္းα€™်ားထတြα€€္ α€œα€ေပးα€…α€”α€…္α€€ုိ α€žံုးα€…ြဲခဲ့α€žα€Š္ ။
မင္းတုα€”္းမင္း ႏွင့္ ထဂၤα€œိပ္ပိုင္ ျα€™α€”္α€™ာႏိုင္ငံ
ααˆα‚α† ခုα€”ွα€…္ ပထမ ျα€™α€”္α€™ာ ထဂၤα€œိပ္ α€…α€…္ပြဲျပီး၍ ထဂၤα€œိပ္တုိα‚•α€€ ရခိုင္ ႏွင့္ α€α€”α€žၤာα€›ီ တိုα‚•α€€ုိ α€žိα€™္းေα€žာထခါ ထဂၤα€œိပ္α€€ုိ ျα€™α€”္α€™ာတိုα‚• ေတာ္α€œွα€”္ၾကေα€œα€žα€Š္ ။ α€žိုα‚”α€›ာတြင္ α€™ေထာင္ျမင္ၾကေခ် ။ ရခိုင္တုိင္းα€€ုိ α€˜α€‚ၤα€œား α€˜ုရင္ α€œα€€္ေထက္၌ ထား၍ ထုပ္ခ်ဳပ္α€žα€Š္ ။ α€α€”α€žၤာα€›ီ တိုင္းα€€ုိ ထိႏိα΅α€š α€˜ုရင္ခံခ်ဳပ္α€œα€€္ေထာα€€္၌ မင္းၾကီးတစ္ပိုင္ျပဳα€œုပ္၍ ထုပ္ခ်ဳပ္α€žα€Š္ ။ ααˆα…α… -ခုွႏွα€…္ α€’ုတိα€š ျα€™α€”္α€™ာ ထဂၤα€œိပ္ α€…α€…္ပြဲျပီး၍ ပဲခူးα€Ÿုေα€αšေα€žာ ေထာα€€္ျα€™α€”္α€™ာα€”ိုင္ငံα€€ုိ α€žိα€™္းေα€žာထခါ၌α€œα€Š္း ပုα€”္α€€α€”္ၾကျပန္ေα€žးα€žα€Š္ ။ α€žိုα‚”α€›ာတြင္ α€™ေထာင္ျမင္ေခ် ။ ထိုထခါ ထဂၤα€œိပ္တုိα‚•α€žα€Š္ ပဲခူး α€€ုိ မင္းၾကီးတစ္ပိုင္ျပဳျပင္၍ ထုပ္ခ်ဳပ္ေα€œα€žα€Š္ ။ ထိုα‚•ေα€”ာα€€္ ααˆα†α‚ ခုႏွα€…္α€™ွ α€…၍ ရခိုင္ ၊α€α€”α€žၤာα€›ီ ၊ ပဲခူး α€€ုိ α€…ုα€…α€Š္းα€€ာ α€™α€Ÿာ၀န္α€›ွင္ေတာ္ တစ္ပိုင္ျပဳေα€œα€žα€Š္ ။ ပထမ α€™α€Ÿာ၀န္α€›ွင္ေတာ္ပိုင္ မင္းၾကီးα€žα€Š္ “ထာα€žာα€–α€š္α€šာ” ျα€–α€…္ေα€œα€žα€Š္ ။ထထက္ျα€™α€”္α€™ာႏိုင္ငံတြင္ မင္းတုα€”္းမင္း မင္းျပဳေα€”ေα€žာထခါ ေထာα€€္ျα€™α€”္α€™ာα€”ိုင္ငံတြင္  “ ထာα€žာα€–α€š္α€šာ” α€žα€Š္ ပထမ α€™α€Ÿာ ၀န္α€›ွင္ေတာ္မင္းၾကီးထျα€–α€…္ ထုပ္ခ်ဳပ္ေဆာင္α€›ြα€€္ေα€”ေα€œα€žα€Š္ ။“ ထာα€žာα€–α€š္α€šာ” α€žα€Š္  မင္းတုα€”္းမင္းထား α€›ိုေα€žေα€œးα€…ားα€žα€Š္ျα€–α€…္၍ α€žα€„့္ျမတ္ေထာင္ ဆက္ဆံေα€œ့α€›ွိေα€œα€žα€Š္ ။ မင္းတုα€”္းမင္းα€žα€Š္ α€œα€Š္း ထဂၤα€œိပ္တုိα‚•ႏွင့္ α€žα€„့္ျမတ္ေထာင္ ဆက္ဆံေα€œ့α€›ွိေα€œα€žα€Š္ ။ α€žိုα‚”α€›ာတြင္ ေထာα€€္ျα€™α€”္α€™ာႏိုင္ငံ α€€ို α€žိα€™္းα€šူထားေα€žာ α€”α€š္ခ်ဲα‚• ထဂၤα€œိပ္ ထေα€•αš၌ α€€ား α€™α€Š္α€žα€Š့္ထခါα€™ွ် ေα€€်နပ္ျခင္းα€™α€›ွိခဲ့ေခ် ။တစ္α€–α€”္ ေထာα€€္α€”ိုင္ငံα€›ွိ ထဂၤα€œိပ္ α€”α€š္ခ်ဲα‚• α€”ွင့္ α€”α€š္ခ်ဲα‚• ၾကိဳးα€€ုိင္ ဓနရွင္α€™်ားα€žα€Š္ ျα€™α€”္α€™ာပိုင္ ထထက္α€”ိုင္ငံတြင္α€œα€Š္း ထေα€›ာင္းα€‘α€α€š္ ထခြင့္ထေα€›း ထမ်ားဆံုးα€€ုိ α€œα€Š္း α€œုိခ်င္αΎα€€α€žα€Š္ ။ ထျမတ္ထစြα€”္း ထမ်ားဆံုးα€€ုိ α€œα€Š္း α€œုိခ်င္αΎα€€α€žα€Š္ ။ α€œုိခ်င္α€žα€Š္α€€ုိ α€™α€›α€œွ်င္ α€α€”α€Š္းα€”α€Š္း ျဖင့္ ထေႏွာင့္α€‘α€šွα€€္ေပးတက္ၾကေα€œα€žα€Š္ ။ ထုိα‚•ေၾကာင့္ မင္းတုα€”္းမင္းα€žα€Š္ ααˆα„α… -- ခုႏွα€…္ ေα€œာα€€α€™ွα€…၍ ထဂၤα€œိပ္ တစ္α€”ိုင္ငံα€α€Š္းα€žာ ဆက္ဆံα€œာခဲ့ေα€žာ α€™ိα€™ိ၏ ႏိုင္ငံျခားေα€›း၀ါα€’ α€€ုိေျပာင္းα€œိုα€žျဖင့္ ျပင္α€žα€…္ႏိုင္ငံ ၊ထီα€α€œီ ႏိုင္ငံ တိုα‚•ႏွင့္ ဆက္ဆံα€… ျပဳα€œာေα€œα€žα€Š္ ။
ျα€™α€”္α€™ာမင္း ႏွင့္ α€™ႈးမတ္ထခ်ဳိα‚• တိုα‚•၏ ထျမင္
ααˆα…α€—α€™ွ  ၁၉၀၀ --- ထထိ ၾကာျမင့္ေα€žာ α€€ာα€œα€žα€Š္ α€₯ေα€›ာပ α€”α€š္ခ်ဲα‚• တိုα‚• ထာα€›ွတစ္ခြင္တြင္ ထင္α€žα€œို ျပဳα€€်င့္ေα€”ေα€žာ α€€ာα€œျα€–α€…္ေα€œα€žα€Š္  ။ ထုိα€₯ေα€›ာပ α€”α€š္ခ်ဲα‚•α€™်ားထနက္ ထိႏိα΅α€š α€€ုိ α€…ိုးα€™ိုးထုပ္ခ်ဳပ္α€œွ်α€€္ေα€”ေα€žာ ထဂၤα€œိပ္α€”α€š္ခ်ဲα‚•α€žα€Š္ ထင္ထား ထၾကီးဆံုးျα€–α€…္ေα€œα€„α€Š္ ။ ထဂၤα€œိပ္ α€”α€š္ခ်ဲ႕တိုα‚•α€žα€Š္ α€•α€žွ်ဳးကၽြα€”္းဆြα€š္၌ α€œα€Š္း αΎα€žα€‡ာထာဏာ ထက္ျα€™α€€္ α€œ်α€€္α€›ွိေα€œα€žα€Š္ ။ α€žိα€™္းတန္ α€žα€Š္တိုα‚•α€€ုိ α€œα€Š္း α€žိα€™္းျပီး ျα€–α€…္ေα€œα€žα€Š္ ။ ျပင္α€žα€…္α€”α€š္ခ်ဲα‚•α€žα€Š္ ထိႏိα΅α€š α€”α€š္ေျα€™α€™်ားα€™ွ ထဂၤα€œိပ္α€”α€š္ခ်ဲα‚• ၏ ေα€™ာင္းထုတ္ျခင္းα€€ုိ ခံα€›ျပီးα€žα€Š့္ေα€”ာα€€္ ထားα€žα€…္ေα€™ြးα€œာα€›ာ ααˆα…α€ --ေα€œာα€€္α€žိုα‚• ေα€›ာα€€္ေα€žာထခါ ေခါင္းေထာင္α€œႈပ္α€›ွားα€œာျပန္ေα€œα€žα€Š္ ။  ထုိထခါα€™ွα€…၍ α€—ိα€šα€€္တနမ္  ( ေတာင္ကင္ ၊ ထာα€”α€”္ ၊ α€€ုိခ်င္ခ်ိဳင္α€”ား ) ၌ ၎၊ α€€ေα€™ာၻဇ ႏိုင္ငံ၌ ၎ ၊ ေα€œာ α€”ိုင္ငံ၌၎ αΎα€žα€‡ာထာဏာ ျα€–α€”္α‚•α€”ိုင္α€œာျပန္၍ α€žိα€™္းတန္α€žα€Š္α€€ုိ α€žိα€™္းျပီးျα€–α€…္ေα€œα€žα€Š္ ။ ထုိထခါ ထဂၤα€œိပ္α€”α€š္ခ်ဲα‚•α€žα€Š္ ျပင္α€žα€…္α€”α€š္ခ်ဲα‚•၏ ေျα€α€œွα€™္းα€€ုိ α€šα€α€„္ကထက္ ပို၍ ေα€…ာင့္αΎα€€α€Š့္ေα€œα€žα€Š္ ။ ထုိထခါα€€ေα€žာ္ α€”α€š္ခ်ဲα‚• ႏွα€…္ဦးα€œံုးပင္α€œွ်င္ ထာα€›ွတိုα€€္၌ ႏိုင္ခ်င္ၾကက္α€€ဲ့α€žိုα‚• ျα€–α€…္ေα€œα€žα€Š္ ။ ထၾကံတူ α€›α€”္α€žα€Š္ α€Ÿူα€˜ိα€žα€€ဲ့α€žိုα‚• ထခ်င္းခ်င္းα€œα€Š္း ေα€…ာင့္α€œွ်α€€္ေနၾကေα€œα€žα€Š္ ။
ေα€…ာင့္ေနၾကေα€žာ α€”α€š္ခ်ဲα‚• α€”α€…္ဦးစပ္ၾကားတြင္ ျα€™α€”္α€™ာႏိုင္ငံ α€™α€Š္α€žိုα‚•ျပဳα€™ူခဲ့α€žα€”α€Š္း ။ ααˆα‡αˆ --ခုႏွα€…္တြင္ မင္းတုα€”္းမင္း နတ္α€›ြာα€…ံ၍ α€žီေပါမင္း α€”α€”္းတက္ေα€œα€žα€Š္ ။ ျα€™α€”္α€™ာမင္း α€”ွင့္ α€™ႈးမတ္ ထခ်ဳိ႕တုိα‚•α€žα€Š္ ေထာα€€္ျα€™α€”္α€™ာႏိုင္ငံα€€ုိ α€žိα€™္းပိုα€€္ထားေα€žာ ထဂၤα€œိပ္ ထေα€•αšα€ြင္ α€™ေကမနပ္ျα€–α€…္ေα€”α€›ာ ျပင္α€žα€…္ႏွင့္ ေပါင္းα€€ာ ထဂၤα€œိပ္α€€ို ျပန္တိုα€€္α€œွ်င္ ထေα€›းေထာင္၍ ေထာα€€္ျα€™α€”္α€™ာႏိုင္ငံα€€ုိ ျပန္α€›α€œိα€™့္α€™α€Š္α€Ÿု α€šူα€†αΎα€€α€Ÿα€”္တူေα€œα€žα€Š္ ။ α€žိုα‚”α€›ာတြင္ ျပင္α€žα€…္ ၏ထင္ထားα€žα€Š္ ထဂၤα€œိပ္ ၏ထင္ထားေα€œာα€€္ α€™ေα€€ာင္းေα€žးα€Ÿူေα€žာထခ်α€€္α€€ုိ၎ ၊ ျပင္α€žα€…္α€œα€Š္း α€™α€šံုထပ္ေα€žာ α€”α€š္ခ်ဲ႕ပင္ ျα€–α€…္α€žα€Š္ α€Ÿူေα€žာထခ်α€€္α€€ုိ ၎ α€…ိတ္တက္ၾကြေα€”ေα€žာ ျα€™α€”္α€™ာမင္း ႏွင့္ α€™ႈးမတ္ထခ်ိဳα‚•α€žα€Š္ α€‘α€Š့္α€žြင္းα€…α€₯္းα€…ားαΎα€€α€Ÿα€”္ မတူေခ် ။ α€™ႏၱေα€œးတြင္ ျပင္α€žα€…္α€˜α€္တိုα€€္ α€–ြင့္α€œွα€…္ေα€›းα€€ုိ၎ ၊ ထထက္ျα€™α€”္α€™ာႏိုင္ငံα€”ွင့္ ျပင္α€žα€…္ပိုင္ ေတာင္ကင္ျα€•α€Š္  α€™ီးရထားα€œα€™္းဆက္α€žြα€š္ေα€›းα€€ုိ ၎ ၊ျα€™α€”္α€™ာα€™ႈးမတ္ ထခ်ဳိ႕တုိα‚•ႏွင့္ ျပင္α€žα€…္တုိα‚• ၾကံα€…α€Š္ေနၾကေၾကာင္း ျပင္α€žα€…္ထံα€™ွ ျα€™α€”္α€™ာတုိα‚•α€€ α€œα€€္α€”α€€္ပစα₯α€Š္းရခြင့္α€›α€œα€™္းα€›ွိ ေၾကာင္းα€€ုိ ထဂၤα€œိပ္တုိα‚• ၾကားα€žိေα€žာထခါ ထဂၤα€œိပ္α€”α€š္ခ်ဲα‚•α€žα€Š္ ထထက္α€”ိုင္ငံα€€ုိ ျပင္α€žα€…္α€œႊα€™္းα€™ိုးα€œွ်င္ α€™ိα€™ိ၏ တန္ခုိးထာဏာ၎  ၊ေထာα€€္ႏိုင္ငံα€›ွိ ထဂၤα€œိပ္α€”α€š္ခ်ဲ႕ၾကိဳးα€€ုိင္ ဓနရွင္ α€€ုα€”္α€žα€Š္α€™်ား၏ ထက်ဳိးα€…ီးပြားα€€ုိ၎ ထိခိုα€€္α€œာေတာ့α€™α€Š္α€Ÿု α€šူα€†α€œွ်α€€္ ααˆαˆα… --ခုႏွα€…္တြင္ ထထက္ႏိုင္ငံα€€ုိပါ α€žိα€™္းα€œုိα€€္ေα€œα€žα€Š္ ။ α€€α€žိုα‚•ျဖင့္ ျα€™α€”္α€™ာ တစ္ႏိုင္ငံα€œံုးα€œြတ္α€œα€•္ေα€›း ဆံုးα€›ံႈးခဲ့ေα€œα€žα€Š္ ။
ျα€—ိတိα€žွ်ေခတ္
ထထက္ႏိုင္ငံα€œα€Š္း α€‘α€žိα€™္းခံα€›ေα€žာထခါ ျα€™α€”္α€™ာα€™်ားα€žာα€™α€€  α€›ွα€™္း ၊ခ်င္း ၊ကခ်င္ α€…ေα€žာ ထျခားတိုင္းရင္းα€žားα€™်ားα€žα€Š္α€œα€Š္း α€œြတ္α€œα€•္ေα€›းထတြα€€္ ထဂၤα€œိပ္α€”α€š္ခ်ဲα‚•α€€ုိ ပုα€”္α€€α€”္ၾကေα€œα€žα€Š္ ။ ကတြင္ တိုင္းရင္းα€žားα€…α€Š္းα€œံုးေα€›းα€œα€™္းα€… ေα€•αšα€œာေα€œα€žα€Š္ ။ တစ္α€–α€”္ α€žα€€္ဦးဆံပိုင္ ေခတ္α€œα€Š္း α€€ုα€”္ျပီျα€–α€…္α€žျဖင့္ ျα€—ိတိα€žွ် တိုα‚•၏ ျα€•α€Š္α€žူ႕ဆႏၡထရထုပ္ခ်ဳပ္α€›ေα€žာα€…α€”α€…္ (၀ါ ) α€’ီα€™ိုα€€ေα€›α€…ီ α€…α€”α€…္α€œα€™္းα€…α€žα€Š္α€œα€Š္း ေα€•αšα€œာေα€œα€žα€Š္ ။ တစ္α€–α€”္ ျα€—ိတိα€žွ် α€œα€€္ေထာα€€္တြင္ ျα€—်တိα€žွ် ထရင္းα€›ွင္ႏွင့္ ထျခားထရင္းα€›ွင္တိုα‚•α€žα€Š္ α€™ိα€™ိတုိα‚•၏ ထရင္းႏွီးေငြα€™်ားα€šူα€œာα€€ာ ေα€›α€”ံ ၊ကၽြα€”္းα€žα€…္ ၊ဆန္စပါး ၊ α€žα€ၱဳ ထမ်ဳးိα€™်ဳိးတုိα‚•α€€ုိ တူးေα€–ာ္ျခင္း ၊α€…ို္α€€္ပ်ဳိးျခင္းတိုα‚•α€€ုိ၎ ၊α€™ီးα€žေα€˜ၤာ ၊α€™ီးရထား α€…α€žα€Š္တုိα‚•α€€ုိ α€‘α€žံုးျပဳα€€ာ ထၾကီးထက်α€š္ α€€ူးα€žα€”္းေα€›ာင္းα€α€š္ျခင္းα€€ုိ၎ ျပဳα€œာေα€žာေၾကာင့္ ႏိုင္ငံေတာ္α€…ီးပြားေα€›း တိုးတက္α€œာα€žα€Š္α€Ÿု ဆုိα€›ေα€žာ္α€œα€Š္း  ထရင္းα€›ွင္တုိα‚•α€€ုိα€žာ ထျမတ္ထစြα€”္းထေျα€™ာα€€္ထျα€™ားα€›ေα€…၍ တိုင္းရင္းα€žားα€™်ား α€›ာα€…ုα€™ွာα€€ား α€œူတန္းေα€…့α€™ေα€”α€›ျခင္း ၊ α€•α€Šာေခါင္းပါးျခင္း ၊α€€်α€”္းα€™ာေα€›း ခ်ဳိ႕တဲ့ျခင္းတုိα‚•ႏွင့္α€žာၾကံဳα€›ေα€œα€žα€Š္ ။
α€œြတ္α€œα€•္ေα€›း ၾကိဳးပမ္းα€™ႈα‚•
ထုိα‚•ေၾကာင့္ ၁၉၂၀ ျα€•α€Š့္ႏွα€…္ေα€œာα€€္α€™ွα€…၍ α€œြတ္α€œα€•္ေα€›းထတြα€€္ ၀ံα€žာႏုα€œုပ္ငန္း ေα€•αšေပါα€€္α€œာေα€œα€žα€Š္ ။ ထုိ၀ံα€žာႏု α€œုပ္ငန္းα€žα€Š္ ထႏွα€…္ ၂၀ ထတြင္းတြင္ α€”ိα€™့္တံု ျမင့္တံု α€œႈပ္α€›ွားα€œာခဲ့α€›ာ α€₯ေα€›ာပ၌ α€’ုတိα€šα€€α€™ာၻစစ္ ျα€–α€…္ေနဆဲ ၁၉၄၂ ခုႏွα€…္တြင္ ဂ်ပန္α€”α€š္ခ်ဲ ့ ထစိုးα€›α€žα€Š္  ထေα€›ွ႕ထာα€›ွ ေα€’α€žα€™်ားα€€ုိ တိုα€€္ခုိα€€္α€šα€„္း ျα€™α€”္α€™ာႏိုင္ငံα€€ုိα€œα€Š္ ထိပါးα€œာေα€œα€žα€Š္ ။ ျα€—ိတိα€žွ် α€”α€š္ခ်ဲα‚• ႏွင့္ α€”α€š္ခ်ဲα‚• ၾကိဳးα€€ုိင္ ဓနရွင္α€™်ားα€žα€Š္ ျα€™α€”္α€™ာႏိုင္ငံα€€ုိ ႏွα€…္ေပါင္းထေတာ္ၾကာ ထုပ္ခ်ဳပ္၍α€…ီးပြားျα€–α€…္ထါα€”္းေနၾကေα€žာ္α€œα€Š္း ဂ်ပန္ α€”α€š္ခ်ဲα‚•၏α€›α€”္α€™ွ α€€ာα€€ြα€š္α€™ေပးα€”ိုင္α€žျဖင့္ ထုိႏွα€…္၌ ပင္ ထိႏိα΅α€šα€žိုα‚• ဆုတ္ခြာα€žြားေα€œα€žα€Š္ ။ ထိုထခုိα€€္တြင္ α€—ိုα€œ္ခ်ဳပ္ေထာင္ဆန္းၾကီးα€™ႈးေα€žာ ျα€™α€”္α€™ာ့α€œြတ္α€œα€•္ေα€›းတပ္၏ ထကူα€‘α€Šီျဖင့္ ၀င္ေα€›ာα€€္α€œာေα€žာ ဂ်ပန္α€”α€š္ခ်ဲα‚•α€žα€Š္α€œα€Š္း α€œြတ္α€œα€•္ေα€›းထတုထေα€šာင္α€€ုိα€žာ ျα€™α€”္α€™ာႏိုင္ငံထားေပးထားα€žျဖင့္ ျα€™α€”္α€™ာတိုင္းရင္းα€žားα€™်ားα€žα€Š္ α€…α€Š္းα€œံုးα€œာၾကေα€œα€žα€Š္ ။ ထုိα‚” ေα€”ာα€€္ α€–.ဆ.ပ .α€œ ေα€αš α€–α€€္ဆစ္ဆန္α‚•α€€်င္ေα€›း ျα€•α€Š္α€žူα‚•α€œြတ္α€œα€•္ေα€›းထဖြဲα‚•α€€ုိ α€–ြဲα‚•α€…α€Š္းα€€ာ ဂ်ပန္ α€–α€€္ဆစ္α€”α€š္ခ်ဲα‚•α€€ုိ α€œα€€္α€”α€€္ျα€–α€”္α‚•ေတာ္α€œွα€”္ၾကေα€œα€žα€Š္ ။ ၁၉၄၅-ခုႏွα€…္တြင္ ဂ်ပန္α€”α€š္ခ်ဲα€žα€Š္ α€…α€…္α€›ံႈး၍ α€œα€€္α€”α€€္ခ်ေα€œα€žα€Š္ ။ ထိုα‚•ေα€”ာα€€္ ျα€—ိတိα€žွ် ထုပ္ခ်ဳပ္ေα€›းα€žα€Š္ ျα€™α€”္α€™ာα€”ိုင္ငံα€žိုα‚•ျပန္α€œာေα€žာထခါ α€—ုိα€œ္ခ်ဳပ္ေထာင္ဆန္းေခါင္းေဆာင္ ေα€žာ α€–.ဆ. ပ .α€œ ထဖြဲα‚•α€žα€Š္ α€™ြα€”္ ၊ျα€™α€”္α€™ာ၊ ရခုိင္ တုိα‚•α€€ုိ ၎ ၊ α€›ွα€™္း ၊ ကရင္ ၊ ခ်င္း ၊ ကခ်င္ ၊α€€α€šား α€…α€Š္ တိုα‚•α€€ုိ ၎ ထပ္α€™ံα€…α€Š္းα€œံုး၍ ျα€—ိတိα€žွ် ထုပ္ခ်ဳပ္ေα€›းα€€ုိ α€žα€•ိတ္ေα€™ွာα€€္α€€ာ α€œြတ္α€œα€•္ေα€›းα€€ုိ α€‘α€›α€šူခဲ့ေα€œα€žα€Š္ ။
α€œြတ္α€œα€•္ေα€žာျα€•α€Š္ေထာင္α€…ုα€žα€™αΌα€ႏိုင္ငံေတာ္
၁၉၄၇ -ခုႏွα€…္တြင္ α€™ြα€”္ ၊ျα€™α€”္α€™ာ ၊ ရခုိင္ ၊α€›ွα€™္း ၊ကရင္ ၊ ခ်င္း ၊ကခ်င္ ၊ α€€α€šား α€…ေα€žာ တိုင္းရင္းα€žားထားα€œံုး ၏ α€€ုိα€š္α€…ားα€œွα€š္α€™်ားပါ၀င္ေα€žာ တိုင္းျပဳ ျα€•α€Š္ျပဳα€œႊတ္ေတာ္ထတြα€€္ ေα€›ြးေα€€ာα€€္ပြဲα€€်င္းပေα€œα€žα€Š္ ။ ထိုα‚•ေα€”ာα€€္ တိုင္းျပဳျα€•α€Š္ျပဳ α€œႊတ္ေတာ္ကပင္  ထုိထခါα€€ α€–.ဆ…α€œ ထဖြဲα‚• α€₯α€€ၠα‚’ ျα€–α€…္ေα€žာ α€—ုိα€œ္ခ်ဳပ္ေထာင္ဆန္းခ်ေပးခဲ့α€žα€Š့္ α€œα€™္းα€…α€₯္ထတိုင္း ျα€™α€”္α€™ာႏိုင္ငံ α€”ွင့္ α€‘α€žα€„့္ေတာ္ဆံုးျα€–α€…္ေα€žာ α€–ြဲα‚•α€…α€Š္းထုပ္ခ်ဳပ္ပံု ထေျခခံ α€₯ပေα€’α€€ုိ ေα€›းဆြဲ၍ α€‘α€α€Š္ျပဳေα€œα€žα€Š္ ။ ၀မ္းα€”α€Š္းα€–ြα€š္ေα€€ာင္းα€žα€Š္α€™ွာ ထုိထေျခခံ α€₯ပေα€’ α€‘α€α€Š္α€™ျပဳα€›ေα€žးα€™ီ α€—ိုα€œ္ခ်ဳပ္ေထာင္ဆန္း ႏွင္ ့တကြ ထခ်ဳိα‚• ေခါင္းေဆာင္α€™်ားα€™ွာ α€œူα€™α€žα€™ာတိုα‚”၏ α€œα€€္ခ်α€€္ေၾကာင့္ α€‘α€žα€€္ဆံုးα€›ႈံးၾကရျခင္း ျα€–α€…္α€›ေα€œα€žα€Š္ ။ ထုိထေျခခံ α€₯ပေα€’ ထရ ျα€™α€”္α€™ာႏိုင္ငံα€žα€Š္ αα‰α„αˆ ခုႏွα€…္ ဇန္န၀ါα€›ီ α€œ ၄ α€›α€€္ေန႕တြင္ α€™ြα€”္ ၊ ျα€™α€”္α€™ာ ၊ ရခိုင္ ၊α€›ွα€™္း  ၊ကရင္ ၊ ကခ်င္ ၊ခ်င္း ၊ α€€α€šား  α€…ေα€žာ တိုင္းရင္းα€žားထားα€œံုးပါ၀င္α€žα€Š့္ ျα€•α€Š္ေထာင္α€…ု α€žα€™αΌα€ ျα€™α€”္α€™ာႏိုင္ငံေတာ္ျα€–α€…္α€œာေα€œα€žα€Š္ ။   ။
*                *                         *                        *                  *                  *                 *              *               
၁၉၅၆ ခုႏွα€…္တြင္ α€˜ာα€žာျပန္α€…ာေα€•α€‘α€žα€„္းα€™ွ α€…ာထုပ္ထျα€–α€…္ ထုတ္ေ၀ခဲ့α€žα€Š္ ။
α€…ာေပ α€—α€Ÿုα€žုတ ျα€•α€Š့္α€…ံုၾကြα€š္၀ၾကပါေα€…α€›ွင္ ။
α€™ႏွင္း